Ekonomide ‘çıktı açığı’ artışı enflasyon için alarm zilleri çaldırdı. Umutsuz gençlerin harcama eğilimi, yatırım araçlarındaki yüksek karlar nedeniyle konut ve araba alımı teşviği enflasyon canavarına can suyu oldu. Çıktı açığına dikkat çeken Prof. Hakan Kara,”Ekonomi yönetimi bahaneleri bırakıp hedeflerle uyumlu politika üretmeli” uyarısı yaptı.
Ekonomi yönetiminin dezenflasyonist alanda başarılı olduğunu söylemesine rağmen veriler ve MB’nin rakamları enflasyonun tekrar yükseliş trendine girdiğini gösterdi. Prof. Dr. Hakan Kara’nın enflasyon raporlarındaki ‘çıktı açığı’ tahminlerine göre hazırladığı grafik ise bu parametrenin negatiften hızlı bir şekilde pozitife döneceğini ortaya koydu. Prof. Kara, “Çıktı açığının pozitif olması enflasyonun yükseleceği tahminlerini getirir. Program uygulanalı 30 ay oldu. Ekonomi yönetimi artık bahaneleri bir kenara bırakıp hedeflerle daha uyumlu politikalar tasarlamalı” dedi.
EKONOMİ MOTORU SOĞUTULAMADI
Uzmanlar, çıktı açığı artışının hükümetin ekonomi motorunu soğutamadığının da göstergesi olduğunu söyledi. Tasarrufla ev ve araba alma umudunu yitiren genç ve orta yaş çalışanın elindeki para ile anı yaşayıp mutlu olabileceği harcamalara yöneldiğini da kaydeden uzmanlar turizm, yeme içme, elektronik harcamalarının arttığına dikkat çekti. Bu durum Prof. Kara’nın işaret ettiği ‘çıktı açığı’ tehlikesini tetikledi. Tasarruf yapmayı başaranlar da ev ve araba gibi yatırımlara yöneldi. Buradaki talep artışı da çıktı açığını körükleyen bir diğer önemli etken oldu.
ENFLASYON TAHMİNİNDE KARAMSARLIK ARTIYOR
Hazine Bakanı Mehmet Şimşek yönetimindeki ekonomide çıktı açığı verileri enflasyonda tehlike çanlarına işaret etti. Gelecekten umudunu kaybeden gençler tasarruf yapmak yerine tercihini harcamadan yana kullandı. Altın gibi yatırım araçlarındaki yüksek kârlar da elinde parası olanı konut ve araba alımına teşvik etti. Uzmanlar, bunun enflasyon canavarını güçlendirdiğini söyledi.
Ekonomi programının enflasyonla mücadelesinde işler tersine dönmeye başladı. Ekonomi yönetiminin dezenflasyonist alanda başarılı olduğunu söylemesine rağmen veriler ve bizzat Merkez Bankası’nın rakamları enflasyonun tekrar yükseliş trendine girdiğini gösterdi. Prof. Dr. Hakan Kara’nın, enflasyon raporlarındaki çıktı açığı tahminlerine göre hazırladığı grafik, bu parametrenin negatiften hızlı bir şekilde pozitife döneceğini gösteriyor. Hakan Kara bu durumu, “çıktı açığı” verisi ekonomik faaliyetin enflasyonu artıran düzeyde olup olmadığına dair tahmini gösterir. Negatife gittikçe enflasyonda aşağı yönlü baskı belirginleşir. Hazırladığımız grafikte çıktı açığı pozitife doğru hızlı şekilde yükseliyor. Çıktı açığının pozitif olması enflasyonun yükseleceği tahminlerini getirir. Program uygulanmaya başlayalı 30 ay oldu. Ekonomi yönetiminin artık enkaz devraldık bahanesini bırakıp hedeflerle daha uyumlu politikalar tasarlaması gerekiyor. Kamuoyu temenni değil tahmin görmek istiyor” dedi.
UMUDUNU KAYBEDEN KENDİNİ ALIŞVERİŞE VERDİ
Türkiye’de tasarruf etme oranı günden güne düşüyor. Özellikle genç ve orta yaş çalışan kesim tasarruf ederek ev ve araba alma gibi gibi büyük yatırımlardan umudunu kesince elindeki para ile anı yaşayıp mutlu olabileceği harcamalara yöneldi. Turizm, yeme içme, elektronik ve perakende alanlarında harcamalarını artırdı. Tahminlerin artması da Hakan Kara’nın dikkatini çektiği çıktı açığı tehlikesini tetikledi. Şimdiye kadar tasarruf yapmayı başaranlar da ellerindeki altın ve benzeri yatırım araçlarındaki karlarını realize edip ev ve araba gibi yeni yatırımlara dönüştürdü. Buradaki talep artışı da çıktı açığını destekleyen bir diğer önemli etken oldu. Uzmanlar, aslında çıktı açığının artmasının hükümetin ekonomi motorunu soğutamadığının da göstergesi olduğunu söyledi.
KEMERLERDE 4-5 DELİK DAHA SIKILACAK
2026’ya kadar kemerlerde 4-5 delik sıkılacağına dikkat çeken Ekonomist İris Cibre de sosyal medyasında çıktı açığını ele aldı. Cibre, “Çıktı açığı kısaca, ekonomide potansiyelin enflasyon yaratmayacak kadar en yüksek düzeyde üretmesidir. Çıktı açığı negatif ise, arzın talepten fazla olması, pozitif ise, tam kapasitede üretime karşılık talep fazlası olması demektir. POZİTİF, büyüme dönemlerinde görülür ve enflasyonisttir. NEGATİF, daralma dönemlerinde görülür ve dezenflasyonisttir. Öncelikle, yerel seçim dönemine kadar, faiz artırmak dışında ekonomiyi yavaşlatmadıklarının ispatı bu veriler. Boşuna harcanmış ve kronikleşmiş enflasyon dolayısıyla, ekonomiyi daha sert yavaşlatıyorlar. Merkez Bankasının tahminlerine göre sıkılaşmanın uzun süreceği ve yavaşlamanın 2 yıl daha devamı ve Ocak 2026 itibariyle ancak ekonomik aktivitede toparlanma bekleniyor. 2025 çok, çok zor geçecek ve bunu biliyorlar” dedi.
KIŞ ETKİSİ UNUTULMASIN
Ekonominin yapısal sorunlarının yanısıra enflasyonun artışına mevsimsel etkiler de neden olacak diyen uzmanlar, “ABD’den doğalgazın Rusya ve İran’a göre yüzde 30 daha pahalı alınması vatandaşın ısınma harcamalarını ve sanayinin üretim maliyetlerinin artması sonucunu getirecek. Bu da enflasyonun konjonktürel olarak artması anlamına gelecek. Hem çıktığı açığının artış sürecinde olması hem de kış nedeniyle sebze meyveden ısınmaya kadar her kalemde fiyatların artması halkın enflasyon düşecek beklentilerini başka bahara bırakacak. Ancak şunu da unutmamak gerekir. Önümüzdeki yıl başına kadar enflasyonda yukarı yönlü bir hareket gösterilmeyecektir. Çünkü enflasyon yüksek çıkarsa kamu çalışanlarından emekliye kadar ücret artışları enflasyona endeksli tüm kesimlere yüksek zam yapılması gerekir. Bu nedenle kasım ve aralık enflasyonları baskılanacaktır. Bu iki aylık sürede kimse yüksek enflasyon beklemesin” dedi.
ÇIKTI AÇIĞI NEDİR?
Çıktı açığı terimi, bir ekonominin gerçek çıktısı ile gayri safi yurt içi hasılanın (GSYIH) yüzdesi olarak ifade edilen maksimum potansiyel çıktısı arasındaki farkı ifade eder. Bir ülkenin çıktı açığı pozitif veya negatif olabilir. Negatif çıktı açığı, gerçek ekonomik çıktının ekonominin tam kapasitesinin altında olduğunu gösterirken, pozitif çıktı açığı, gerçek çıktısının ekonominin kabul edilen maksimum kapasite çıktısından daha yüksek olması nedeniyle beklentilerin üzerinde performans gösteren bir ekonomiyi ifade eder. Çıktı açığı, gerçek GSYİH ile potansiyel GSYİH veya çıktı ile maksimum verimlilik çıktısı arasındaki karşılaştırmadır. Bunu hesaplamak zordur. Çünkü bir ekonominin optimum işletme verimliliği seviyesini tahmin edemezsiniz. Potansiyel GSYİH’yi ölçmenin en iyi yolu konusunda ekonomistler arasında çok az fikir birliği vardır, ancak çoğu kişi tam istihdamın maksimum çıktının temel bir bileşeni olduğu konusunda hemfikirdir/karar
