Batılı ülkeler, İran’ın nükleer programı üzerindeki endişeleri artıran son gelişmelerin ardından, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) denetçileri için yeni yönergeler hazırlamayı planlıyor.
Amerikan medyası, ABD’li diplomatlara dayandırdığı haberinde, ABD ve Siyonist rejimin İran’ın nükleer tesislerine yönelik saldırılarının ardından İran’ın nükleer programının durumu ile yüksek saflıktaki uranyum rezervleri seviyesinin, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Yönetim Kurulu’nun yaklaşan toplantısının önemli konularından biri olacağını bildirdi. Batılı ülkelerin, ajansın İran’daki müfettişlerini denetlemek için yeni yönergeler hazırlaması bekleniyor.
UAEA Yönetim Kurulu toplantısı, 19 Kasım Çarşamba ile 21 Kasım Cuma tarihleri arasında gerçekleştirilecektir. 2015 yılında İran ile 5+1 grubu arasında imzalanan nükleer anlaşmanın yasal belgesi olan BM Güvenlik Konseyi’nin 2231 sayılı Kararı, 18 Ekim’de sona erdiği için, bu karar kapsamında İran’daki nükleer anlaşmanın uygulanmasının izlenmesi konusu UAEA Yönetim Kurulu gündeminden çıkarılmıştır.
Kurum, İran’ın anlaşma kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmesinin teknik kısmını izlemekle sorumlu olmasına rağmen, bu taahhütler Batılı ülkelerin yükümlülüklerine uymaması nedeniyle yerine getirilememiştir.
İran, Haziran ayında ABD ve İsrail’in toprak bütünlüğüne yönelik saldırılarının ardından Ajans ile iş birliğini askıya aldı. Bu saldırılar, İran’ın güvenlik önlemleri anlaşması kapsamındaki nükleer tesislerini de hedef almıştır. Ancak taraflar, daha sonra Mısır’da, Ajans müfettişlerinin, İsfahan, Fordow ve Natanz’daki bombalanan tesisler hariç olmak üzere, İran’ın nükleer tesislerini belirli bir düzeyde ziyaret etmelerine olanak sağlayacak yeni bir iş birliği yöntemi üzerinde anlaşmaya vardı.
Mehr haber ajansının haberine göre, UAEA, Haziran ayında zenginleştirme tesislerinin hedef alınmasının ardından İran’ın yüksek saflıktaki uranyum stoklarının yeri hakkında spekülasyonlarda bulundu. İranlı yetkililer, söz konusu maddenin bombalanan tesislerin enkazı altında gömülü olduğunu belirtti.
Bloomberg daha önce, diplomatların İran’ın, İsrail’in hava saldırılarının ardından aylar süren gerginliğin ardından, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile iş birliği yapma ve ABD ile nükleer görüşmeleri yeniden başlatma yönündeki uluslararası çağrıları görmezden geldiğini söylediğini aktarmıştı.
İsrail’in İran’a yönelik saldırıları, İran ile ABD arasında yaptırımların hafifletilmesi karşılığında nükleer programın kısıtlanmasını amaçlayan dolaylı görüşmelerin ortasında gerçekleşti. İran, bu görüşmeleri “diplomasi ihaneti” olarak nitelendirdi.
İranlı yetkililer, ülkenin görüşmelerden hiçbir zaman kaçınmadığını, ancak herhangi bir görüşmeden önce İran’a yönelik saldırıların tekrarlanmayacağına dair garantilerin alınması gerektiğini vurguladı.
Üst düzey bir Batılı diplomat, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın İran’ın nükleer tesislerindeki denetimleri derhal yeniden başlatmaya hazır olduğunu belirtirken, İran, İsrail ve ABD hava saldırılarının ardından denetimlerin hâlâ çok riskli olduğunu savunuyor.
Diplomatlar, bundan sonra ne yapılacağı konusunda fikir birliğinin zayıfladığını ve bazı Batılı ülkelerin, bilim insanlarının nükleer tıp gibi alanlarda ajansın teknik yardımına erişimini keserek İran’a daha fazla baskı uygulamaya çalıştığını ifade ediyor. Diğer ülkeler ise, İran’a verilen tüm desteğin kesilmesinin ters tepebileceği ve ülkenin Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’ndan çekilme olasılığını artırabileceği konusunda uyarıda bulunuyor.
Bir diplomat, “İran denetimlere derhal boyun eğse ve ajansla tam iş birliği yapsa bile, İran’ın nükleer stoklarının kaderine olan güvenin yeniden kazanılması yıllar alabilir,” dedi. Diğer bir diplomat ise, “Haziran ayındaki saldırılar, ülkenin nükleer programı hakkındaki endişeleri sona erdirmedi; sadece yeni bir sayfa açtı,” şeklinde konuştu.
