Terör örgütü TİP’in Suriye’den Afganistan’a kaydırıldığı iddia edildi. The Diplomat’a göre TİP’li milisler Pençşir’de üslenerek Çin’in Kuşak-Yol Girişimi’ni hedef alacak
ABD’nin gizli servisi CIA’nın operasyonel aygıtlarından biri olan terör örgütü Türkistan İslam Partisi (TİP)’nin Suriye’deki unsurlarının bir kısmı Afganistan’a kaydırıldı. ABD merkezli The Diplomat dergisi, Uygur militanların Afganistan’ın kuzeydoğusundaki Pençşir Vadisi’ne nakledildiğini yazdı. Birleşmiş Milletler’in Şubat 2025’teki raporuna göre bölgede 500 ile 1200 TİP mensubu bulunuyor. Raporda, Suriye’den yeni militan akışıyla bu sayının hızla artabileceği ve militanların Pençşir’in yanı sıra Belh, Bedahşan, Kunduz, Kabil ve Bagram’da da üsler kurdukları kaydedildi.
KUŞAK-YOL HEDEFTE
The Diplomat’a göre TİP, uzun vadede “Doğu Türkistan” adıyla bağımsız bir yapı kurmayı hedefliyor. Ancak Çin sınırlarının yoğun güvenlik altında olması nedeniyle örgüt, Afganistan ve Orta Asya’da üslenerek Pekin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ni hedef almayı planlıyor. Dergi, Taliban’ın kuzeyde TİP militanlarını DEAŞ-Horasan’a karşı kullandığını, ancak DEAŞ’ın da bu grupları yanına çekmeye çalıştığını ve “Uygur Ekibi” adıyla özel bir yapılanma oluşturduğunu aktardı. Rapora göre TİP’in El Kaide, Pakistan Talibanı (TTP), Ensarullah Cemaati ve Özbekistan İslam Hareketi ile bağlantıları, örgütü Afganistan ve çevresi için ciddi bir güvenlik tehdidi haline getiriyor.
Haziran 2025’te Suriye hükûmeti TİP’i feshetmeye zorladı. Terör Örgütü HTŞ Lideri Colani, “Uygurlara sempati duyuyorum ama onların Çin’e karşı savaşı bizim davamız değildir.” dedi. Mart 2025’te TİP yeniden “Doğu Türkistan İslam Partisi” adını benimsedi ve odağını Sincang’a çevirdi. Analistler, Suriye hükûmetinin zayıf yapısı nedeniyle örgüt üyelerinin DEAŞ’a kayabileceğine dikkat çekiyor.
Suriye’de yabancı savaşçıların ağırlığı daha önce Aydınlık’a konuşan Suriye Milli Ordusu (SMO) Kurucu Komutanı tarafından da vurgulanmıştı. Komutan, HTŞ’nin çekirdek yapısının Suriyeli olduğunu, ancak Uygur, Çeçen ve Balkan kökenli savaşçıların “biatçı” gruplar olarak HTŞ komutası altında savaştığını belirterek şu değerlendirmeyi yapmıştı:
“Türkistanlıların askeri kabiliyetleri gelişmiş, birçok Avrupa ordusundan daha eğitimliler. Stratejik karar verici değiller ama sahada kritik operasyonel işler yapabiliyorlar. Onlar kendi davaları için buradalar. Bugün Suriye’deler, yarın Afganistan’da veya Çeçenistan’da görürüz.”
ESAD’IN DÜŞÜŞÜNDE ROL OYNADILAR
HTŞ’nin o dönemki lideri Colani (bugünkü adıyla Ahmed Şara), 11 gün süren saldırının ardından 8 Aralık 2024’te Şam’a girmişti. Raporda, Uygurların yanı sıra Orta Asya ve Kafkasya’dan gelen yabancı savaşçıların da cepheye katıldığı ve HTŞ’nin iktidara gelişinde önemli rol oynadığı vurgulandı. Çatışmalarda yaklaşık bin 100 TİP’linin öldüğü kaydedildi.
Çin’in Sincang bölgesinden gelen TİP mensuplarının çoğu 2012–2013 yıllarında Suriye’ye ulaşmış, büyük ölçüde İdlib’de toplanmıştı. Suriye’de sayılarının 15 bine ulaştığı, bunların 3 bin 500’ünün kısa süre önce Suriye ordusunun 84. Tugayı’na geçtiği ifade ediliyor.
PENÇŞİR’İN STRATEJİK KONUMU
Afganistan’ın kuzeydoğusunda yer alan Pençşir Vadisi, Hindukuş Dağları’nın eteklerinde bulunuyor. Kuzeyinde Tacikistan, batısında Kabil bulunan vadi, Çin’in Sincan bölgesine kara yoluyla yaklaşık bin 800 kilometre mesafede. Bu konum, Çin’e karşı harekete geçmek isteyen ayrılıkçı gruplar için stratejik bir geçiş noktası niteliği taşıyor.
TRUMP BAGRAM’I İSTEMİŞTİ
CIA’nın kuklası TİP’in Afganistan’a taşınması iddiası, Donald Trump’ın Bagram çıkışının hemen ardından geldi.
Trump geçen ay, Afganistan’da terk edilen Bagram Hava Üssü’nü “geri alma” niyetini açıklamış ve “verilmezse kötü şeyler olacak” sözleriyle tehdit etmişti.
Bagram, Kabil’in 50 km kuzeyinde; Pençşir ise başkentin kuzeydoğusunda yer alıyor. İki nokta arasındaki mesafe yaklaşık 100 km. Dolayısıyla, Trump’ın yeniden istediği Bagram Üssü, TİP militanlarının yerleştirildiği Pençşir Vadisi’ne oldukça yakın. Bu durum, Washington’un olası dönüş planı açısından hem sembolik hem de askerî açıdan önem taşıyor/aydınlık
