Önümüzdeki birkaç saat içinde Fransa, Almanya ve Britanya (E3), Birleşmiş Milletler’de İran’a yönelik yaptırımların geri dönmesini sağlayan “mekanizmi” resmen aktive edecek. Bu adım, 2015 nükleer anlaşmasıyla kaldırılmış tüm BM yaptırımlarının yeniden yürürlüğe girmesiyle sonuçlanabilecek *30 günlük bir süreci başlatıyor.
Bu gelişmenin dört temel sonucu öngörülüyor:
1. BM Güvenlik Konseyi, İsrail’in talebi doğrultusunda, İran’ın uranyum zenginleştirmeyi durdurmasını resmen isteyecek. Bu adımın, diplomasiyi baltalayıp krizi savaşa sürüklemeyi amaçladığı belirtiliyor.
2. BM’nin İran’a yönelik silah ambargosu yeniden devreye girecek. Bu durum, Rusya ve Çin’in yaptırımları ne ölçüde meşru sayıp uygulayacağına bağlı olarak, İran’ın olası İsrail veya ABD saldırılarına karşı caydırıcılığını yeniden inşa etme kapasitesini sınırlayabilir.
3. İran’ın zaten kırılgan olan ekonomisi daha da kötüleşecek; para birimi değer kaybetmiş durumda ve bu süreç daha da hızlanabilir.
4. Bu adım diplomasiyi ilerletmek yerine gerginliği tırmandırabilir. İsrail’in yeni saldırılar için fazla bahaneye ihtiyaç duymadığı göz önüne alındığında, yaptırımların dönüşü yeni operasyonlara siyasi bir meşruiyet kılıfı sağlayabilir.
E3 ülkeleri, bu adımı İran’ı ABD ile yeniden müzakere masasına oturtmak ve IAEA’ya nükleer tesislere erişim izni vermeye zorlamak için gerekli görüyor. Ancak Tahran’ın da ciddi kaygıları var. İranlı yetkililer, IAEA’nın hassas bilgileri sızdırarak Mossad’ın suikast operasyonlarına zemin hazırladığından şüpheleniyor. Ayrıca, daha önce müzakere masasında otururken ABD ve İsrail’in bombardıman başlattığını hatırlatıyorlar.
En kritik nokta ise uranyum zenginleştirme konusundaki köklü anlaşmazlık. Taraflar esneklik göstermediği sürece yeni görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanması ve çatışma riskini hızlandırması muhtemel.
2003’te E3, Bush yönetiminin Irak’tan sonra İran’a savaş açmasını engellemek için kurulmuştu. Ancak bugün jeopolitik zemin değişti: İran’ın Rusya ile Ukrayna konusunda yakınlaşması, Avrupa için doğrudan tehdit algısı yarattı. AB artık Atlantik ötesi ilişkilere her zamankinden fazla bağımlı, İran ise Avrupa için ekonomik olarak marjinal bir aktöre dönüştü.
Dolayısıyla, yaptırımların geri dönmesi iki amaca hizmet ediyor: Tahran’ı Ukrayna savaşında Moskova’yı desteklediği için cezalandırmak ve Trump yönetimi içindeki şahinlerle aynı çizgiye gelmek. Bu bağlamda, 2003’te savaşı önlemek için kurulan E3, 2025’te bizi savaşa daha da yakınlaştırabilir.
Nitekim Almanya Şansölyesi’nin geçtiğimiz haftalarda, İsrail’in İran’ı bombalamasını “Avrupa’nın kirli işini yapmak” olarak tanımlaması, bu tabloyu net biçimde ortaya koyuyor/Trita Parsi
