İran coğrafyasında yaşamakta olan Türk toplulukları içinde Azerbaycan Türklerinden sonra en fazla nüfusa sahip olan Türkmenler, yoğun olarak Türkmen Sahra bölgesinde yaşamaktadır. Bu bölge Hazar Denizi’nin güneydoğu kıyısında bulunan Bender-e Türkmen kentinden başlayıp Gülistan eyaletinin önemli bir bölümünü içine aldıktan sonra Kuzey Horasan eyaletinin kuzey kısmında bulunan kent ve köylerden geçtikten sonra Rezevi Horasan eyaletinin Dere Gez kentine kadar uzanmaktadır.

Sünni Hanefi mezhebine mensup İran Türkmenlerinin nüfus dağılımıyla ilgili İran İstatistik Merkezi tarafından herhangi detaylı bir istatistik paylaşılmamıştır.

İran Türkmenleri milli ve geleneksel değerlerine en fazla sahip çıkan bir Türk toplumudur. Bugün İran Türkmenleri boy kimliği açısından esasen Yomutların Caferbay ve Atabay kollarından ve Göklenlerden müteşekkildirler.

Türkmen Sahra bölgesinde yaşayan Türkmenler, Türkmen tarihinin, sosyo-kültürel değerlerinin ve edebi ürünlerinin geçmiş hafızasını ve devamlılığını korunmada önemli rol oynamaktadırlar. Türkmenler İran'da Türkmen atı ve halısı ile tanınırlar. Geometrik motifli ve kırmızı renkli Türkmen halılarını İran'ın her köşesinde görmek mümkündür.

Kendine has motiflerin işlendiği ve çoğunlukla kırmızı tonlarının kullanıldığı halılar İran’da ve dünyada Türkmen halısı olarak adlandırılıyor. Doğal malzemelerle dokunan el emeği göz nuru bir halının tamamlanması büyüklüğüne göre bir yıldan fazla sürebiliyor. Deve yünü, keçi tiftiği ve koyun yününün yanı sıra saf ipekten dokunan halılar renkleri ve nakışlarıyla dikkati çekiyor. Her birinin ayrı hikayesi olan klasik Türkmen motif ve nakışlarını işleyen kadınlar, siparişe göre farklı modelde kilim ve halılar da dokuyor. Türkmen halılarının en zoru ve en çok zaman alanı iki taraflı ipek halılar. Bu halıları genellikle iki kadın aynı anda dokuyor. Halının iki tarafına oturan kadınlar bir ahenk içinde çalışarak bir diğer taraftaki motiflerin karışmaması için özen gösteriyor. Türkmen düğünü Türkmen düğün törenleri gösterişli, göz alıcı ve nesilden nesile aktarılan ve korunan otantik geleneksel adetlerle doludur. Türkmenler evliliği hayatlarının önemli bir sosyal ve ekonomik boyutu olarak görürler. Türkmenler evliliğin ve çocuk sahibi olmanın ailelerini ve boy kimliğini daha güçlü kılacağına inanırlar.

Türkmenler kadim düğün geleneklerini modern düğünlerle birleştirerek göreneklerini sürdürüyor. Gelenek ve göreneklerine bağlılığıyla bilinen Türkmenlerin düğünleri oldukça renkli geçiyor. Türkmen yemekleri Türkmen mutfağı, doyurucu ve besleyici yemekleriyle bilinir; genellikle taze ve yerel malzemeler kullanılarak hazırlanır. Geleneksel Türkmen yemekleri, basit ama lezzetli malzemelerle yapılan doyurucu yiyeceklerden oluşur. Misafirperverlik, Türkmen kültürünün önemli bir parçasıdır. Türkmenler, misafirlerini ağırlamaktan büyük keyif alırlar ve bu nedenle sofralarına özen gösterirler.

Türkmen mutfağının temel unsurları arasında et, tahıllar ve süt ürünleri bulunur. Koyun eti, Türkmen yemeklerinde en çok kullanılan et türüdür. Ayrıca, Türkmenler, sığır ve deve etini de tüketirler. İran'da yaşayan Türkmenlerin en tanınmış yemeklerinden biri Çekdirme'dir, et ve soğanla yapılan geleneksel bir pilav yemeğidir. Genelde koyun, sığır veya tavuk eti, pilavın ana malzemesi olarak kullanılır ve yemek baharatlarla tatlandırılır. Bu pilav, özel günlerde ve misafir ağırlarken sıkça tercih edilir.

Bastırma: Bu yemek balık veya özellikle mersin balığı ile yapılan lezzetli pilavlarından biridir. Bulama: Çocukların doğum günlerinin yedinci gününde ve kadın kutlamalarında pişirilir. Bu yemek Güney Asya, Ortadoğu ve Orta Asya'da yaygın olarak tüketilen bir güveç türü Haleem'e benzer. Mutfakta pişen ekmekler ise çörek, petir ve külçedir. İran'da yaşayan Türkmenler, güzel kıyafetleri, ilgi çekici törenleri ve özel yaşam tarzıyla her zaman yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. mehr