Kayapa-Yenişehir Fayı'nın dikkat edilmesi gereken bir diğer
özelliği ise bulunduğu bölgenin tamamen alüvyon zemin üzerine kurulu olması.
Alüvyon zemin altında bulunan bu fay hattının üreteceği depremin şiddetinin çok
daha yoğun olması bekleniyor. Bunun en bariz örneği olarak, 6 Şubat tarihinde
Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremlerde en büyük hasarı Hatay'ın
alması gösteriliyor.
Çalışma detayları ve potansiyel tehlike
Çalışma kapsamında Kayapa’dan Yenişehir’e kadar 25 noktada
sismik ölçümler gerçekleştirildi. Bu ölçümler, daha önce haritalarda yer
almayan aktif bir fayın varlığını ortaya çıkardı.
Bursa fay hattı nereden geçiyor? Olası senaryolar ne?
Çalışmanın adı 'Jeolojik ve Jeofizik metotlarla yeni
keşfedilen 1855 Bursa depremlerinin olası kaynağı: Kuzey Anadolu Fay Zonu Güney
koluna ait Çek-Ayır havzalarını biçen Kayapa-Yenişehir Fayı' olarak geçti.
Çalışma sonuçlarına göre, fay hattı Kayapa'dan başlayarak
Bursa Ovası'na uzanıyor. Şehir merkezinden geçerek Yenişehir'e kadar uzanan bu
fay hattının toplam uzunluğu 95 kilometre olarak belirlendi.
Timsah Arena ile Şehir Hastanesi arasından geçiyor
Çalışma kapsamında yeraltının haritası çıkarıldı, fay
hattının geçtiği yerler tespit edildi. Çek-Ayır havzasını biçen
Kayapa-Yenişehir Fayı (KYF), batı kesiminde Kayapa bölgesinden Bursa Ovası’na
uzanan kısmı 40 kilometre uzunluğunda, doğu kesiminde Yenişehir’e devam eden
kolu 55 kilometre uzunluğunda. Kayapa Deresi’nden Bursa-batı havzasına uzanan
fay, şehir merkezine Timsah Arena ile Şehir Hastanesi arasından geçerek
ulaşıyor.
Fay, şehir merkezinden doğuya doğru Kumluk alanı güneyinden
ve Gürsu kuzeyinden geçerek Çataltepe kuzeyinde Bursa-Ankara yolu üzerinde
kendini gösteriyor. Daha doğuya doğru Erdoğan mezarlık alanı ve Seymen
kuzeyinden geçerek Yenişehir Ovası'na uzanıyor. Fay, Yenişehir havzası
doğusunda Toprakdere Fayı ile birleşiyor. Fayın toplam uzunluğu 95 kilometre
olarak belirtiliyor.
Bu fayda yaşanan son depremler
Olası bir depremin kaç büyüklüğünde meydana geleceğinin
hesaplanması için fay hattının bölgedeki gerilimi ve tarihsel süreçte ürettiği
depremler incelendi. Bursa’da tarihsel deprem kayıtlarına göre, son üç hasar
yapıcı deprem 19 Nisan 1850, 28 Şubat 1855 ve 11 Nisan 1855 tarihlerinde
meydana gelmiş. Projede, 1855 yılında meydana gelen depremlerin kaynağının
Kayapa-Yenişehir Fayı’nın (KYF) batı bölümünde olduğu değerlendiriliyor.
KYF’nin Yenişehir bölümünde, tarihsel kaynaklarda en son
hasar gerçekleşen 1400 yılındaki depremden bu zamana 624 yıldır bir kırılma
olmadığı belirtiliyor. Fay hattında kırılma olmaması deprem ihtimalini de
güçlendiriyor. Fay üzerindeki kayma hızı yılda maksimum 8.8 milimetre, minimum
3.0 milimetre olarak değerlendiriliyor. Bu verilerle gerçekçi senaryoya göre,
1855 depremleri ile yırtılmış olan KYF batı bölümü günümüzde 6.5-6.8
büyüklüğünde deprem üretme kapasitesine sahip olduğu ortaya kondu. 1855
depremleri ile kırılmamış olduğu tahmin edilen KYF doğu bölümü ise günümüzde
6.9-7.3 büyüklüğünde deprem üretebilir.
'Fay hattı alüvyonal zeminin altında'
TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Bursa Şube Başkanı Engin
Er, yeni keşfedilen fay hattının 2012 yılında açıklanan aktif fay hattı
haritalarında yer almadığını açıkladı. “Bu alüvyonun altında kalan bir fay.
Ancak böyle detaylı bir çalışmayla belli olabilirdi” diyen Er, alüvyon zeminin
depremin etkisini büyüttüğünü söyledi.
Uzman Er, “Bursa Ovası'nda 700 metreye varan bir alüvyonal
zemin var. Şuna benziyor; bir bardağa su alın. Bardağı masaya koyun. Bardak
durduğu halde su nasıl sallanmaya devam ediyorsa alüvyon zeminlerde de böyle
oluyor. İzmir’de ve 6 Şubat’ta bunu gördük. 6 Şubat depremi Maraş’ta oldu, en
çok hasar Hatay’da var. 200 kilometre mesafe var ama en çok hasarın olduğu yer
zeminle bağlantılı. Alüvyon zeminlerin depremi büyütme özelliği var” diye
konuştu.
'624 yıllık bir suskunluk var'
Yenişehir Ovası'ndaki en son depremin 1400 yılında olduğunu
hatırlatan Er, “624 yıllık bir suskunluk var. Biriken kayma 5,4 metre ve 7,3
büyüklüğünde deprem üretme potansiyeli var. Bir bütün halinde kırılırsa etkisi
7,05 olacak. Bu senaryo, bu fayla geçerli. Yaklaşık 400 yıldır suskun olan bir
de İznik’ten geçen, Gemlik’ten ve Mudanya’dan devam eden, 5 ve üzerinde deprem
üreten fay hattı var” dedi.
'Fay hattı üzerine bina yapılmamalı'
Bir fay hattının geçmişteki davranışını inceleyen ve
gelecekteki deprem tehlikesini belirleyen Paleosismolojik çalışmalarının
Bursa’da yapılmadığına dikkat çeken Er, fay hattı üzerinde binaların olmaması
gerektiğini belirtti. Er, şöyle devam etti:
“Şu anda Bursa’da fay hattı üzerinde bina yapmanın herhangi
bir sakıncası yok. Oysa Bursa’da çok fazla fay hattı var. Kaç binanın fay hattı
üzerinde olduğunun çalışılması lazım. Bursa’da sadece Büyükorhan, Harmancık ve
Keles ilçelerinde fay hattı yok. Diğer her ilçenin kendi adıyla anılan fay
hattı var."
Er, tüm afet risklerinin haritalarda belirtildiği
mikrobölgeleme çalışmalarının Bursa’da yapılmadığını sözlerine ekleyerek
kentsel dönüşümün söz konusu çalışması sonrası yapılması gerektiğini belirtti.