Rasthaber -  Allah Teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Gerçekten insan, pek hırslı (ve sabırsız) yaratılmıştır. Kendisine fenalık dokunduğunda sızlanır, feryat eder. Ona imkân verildiğinde ise pinti kesilir. Ancak şunlar öyle değildir: Namaz kılanlar ki, onlar namazlarında devamlıdırlar (ihmal göstermezler).” 1

Din’de, eğitim faktörlerinden biri de ibadettir. Kur’an açısından gerçek bir ibadet; doğru, ihlâslı ve bütün şartları ihtiva eden, ruhun dikkatini Allah’a, istiğfara, O’ndan yardım dilemeye ve O’ndan ümit etmeye sevk eden ibadettir. Yine aynı şekilde, insanın dikkatini kendine veren, nefsanî günah ve suçlarını düşündüren bir ibadettir, işte böyle bir ibadet, insanî terbiyede en önemli yollardan biridir. Allah namazı niçin farz kılmıştır? Namaz bizim benliğimizi şekillendirsin diye, sebep budur...

Kişilik Oluşumu

İslamî terbiye, eğitim ve öğretim çok geniş bir sahayı kapsamaktadır. O da insanın kendi ameli tarafından şekillendiği düşüncesi ve prensibidir. Başka bir deyişle insan, kendi kişiliğini oluşturur. Buna göre insan, kendi ameli ile şekillenmiş, olgunlaşmış olur. Nasıl amel ederse kişiliği ona göre şekillenir. Avrupa felsefesinde yeni yeni dile getirilmeye başlanan bir düşünce vardır. Bu düşünceyi praxis olarak ifade etmektedirler. Bu sözcük amelî felsefe anlamına gelmektedir.

Oysaki bu söz Kur’an tarafından 1400 yıl önce ortaya konmuştur. İnsan kendi amelinin oluşumudur. İnsan, hem kendi amelini -hareketini- yapan ve hem de bu amelle oluşan bir yaratıktır.

İnsanın şahsiyeti davranışlarına göre şekillenir. Nasıl amel ederse şahsiyet de öyle bir hal alıyor. Yani insan hem faildir hem de fiilinin neticesidir. Namaz insanı inşa eder. Bundan dolayıdır ki, Kur’an şöyle buyuruyor:

“Ey iman edenler! Sabır ve namazla yardım isteyiniz.” 2

Bir hadis-i şerifte de “Sabrın ilk uyarlandığı şey oruçtur.” diye geçmektedir.

Önce namazın zâhirî âdâbını uygulayınız, sonra bâtinî adabına yöneliniz. Yani namazın sahih ve kabul olma şartlarını düşününüz.

Namaz kılana şöyle derler: Eğer namaz kılıyorsan, gasp edilmiş toprağın üzerinde kılma, aksi halde namazın bâtıl olur. Eğer evin gasp edilmiş bir mülkse veya evindeki sergi gasp edilmiş bir malsa namazın bâtıldır. Üzerindeki elbiseler ile namaz kılabilmen için, gasp edilmemiş olması gerekir.

Hatta borçluysan, borcu ödeme vakti de gelmişse ve borç sahibi de vakit vermiyor, acelecilik yapıp namaz kılmana müsaade etmiyor ve namaz vakti de daha varsa ilk önce borçlu olduğun şahsın borcunu ödemelisin. Sonra namaz kılmalısın.

Yani ilk önce Allah’ın kulu ile irtibatını doğru kurmalı, kul hakkına riayet etmeli, sonra Allah’a yönelmelisin.

İşte bunlardan her biri, insan kişiliğinin oluşumunu sağlayan faktörlerdir. Bir de şu konuya dikkat etmek gerekir: Acaba bu şartların tümü yerine getirilse kişinin namazı kabul olur mu?

Diyorlar ki, hayır. Namazın sahih olduğu doğrudur. Fakat kabul edilmesi başka şartlara bağlıdır. O da günahlardan sakınmaktır. Sakınmalısın ki, namazın kabul görsün. Her halinle Allah’a yönelmelisin ki, namazın yücelebilsin. Huzurlu bir kalple kendini namaza vermelisin. Yani “Ancak sana ibadet eder ve ancak senden yardım dilerim” diye söylediğinde, namazının kabul olması için ümit içerisinde olmalı ve kendini muhtaç hissetmelisin.

Namazdayken bir tehlikeyle karşılaştığınızda -tabii ki büyük bir tehlikeyi kastetmiyoruz-, örneğin, bal arısı soktuğunda o anda namazınızı bozarsınız. Çünkü insan, fıtratı gereği kendisini bir sinek dahi ısırsa sızlanıp feryat eder. Fakat belli bir aşamadan sonra artık böyle olmaz. Namaz işte bu şekilde insanı yeniden inşa eder. Kişi günde beş vakit namazı kılıp onu kendine âdet edinirse bu, ister istemez ömrünün tümünde ona tesir eder. 3

----------------------------------------------------------------

1 Mearic Sûresi, 19-23.

2 Bakara Sûresi, 153.

3 Mutahharî, Mearic Sûresi’nin Tefsiri, s. 29-30.