Her yıl yayımlanan ve dünyadaki silahlanma eğilimlerine ışık tutan veriler içeren SIPRI (Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü) askeri harcamalar raporu, dünya genelindeki silahlanma düzeyinde yaşanan artışı somut rakamlarla bir kez daha ortaya koydu. Önceki gün yayımlanan rapor 2024 yılına ait verileri sunuyor. En çarpıcı veri, dünyadaki askeri harcamaların toplamının, bugüne kadar görülen ek yüksek rakam olan 2,718 trilyon dolara ulaşmış olması. Bu toplam son 10 yılda düzenli olarak arttı; 2015’ten 2024’e kadar gösterdiği artış düzeyi yüzde 37. Öte yandan 2024’teki yüzde 9,4’lük artış düzeyi, 1988’den bu yana görülen en yüksek oran. Böylece askeri harcamalar, dünya genelinde gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 2,4’üne ulaşmış oldu. Ayrıca kişi başına düşen askeri harcama da 1990’dan bu yana en yüksek sayı olan 334 dolara ulaştı.

Son birkaç yılda Ukrayna’daki savaş ve Ortadoğu’da çeşitli ülkeleri kapsayan savaş ortamı askeri harcamaların artışında büyük pay sahibi. Öte yandan konu yalnızca bu savaşlarla sınırlı değil. Dünya genelinde militarizasyon eğilimi güçleniyor ve SIPRI raporundaki veriler bu eğilimi açıkça sergiliyor.

Askeri harcamalarda ilk sırayı her zamanki gibi ABD alıyor. ABD’nin harcamaları 1 trilyon dolar eşiğine ulaşmış durumda (997 milyar dolar). Bu da dünyadaki toplam harcamanın yüzde 37’sine denk geliyor. İkinci sırada tahmini 314 milyar dolarla Çin, üçüncü sırada tahmini 149 milyar dolarla Rusya var. Sonraki iki sırayı Almanya ve Hindistan alıyor.

Avrupa silaha sarıldı

2023’ten 2024’e ülkeler bazında askeri harcamalar incelendiğinde, bazı ülkelerdeki yıllık artış oranının diğerlerinin epeyce üzerinde olduğu görülebiliyor. Bunların başında yüzde 65’le İsrail geliyor. İsrail’i yüzde 38’le Rusya izliyor. Her iki ülkenin de savaş halinde olduğu düşünülürse bu oranlar doğal karşılanabilir. Ancak savaşta olmadıkları halde özellikle bir dizi Avrupa ülkesinde görülen yıllık artış, bu kıtada son dönemde hızla artan militarizasyonu kolayca yansıtıyor. Almanya’da yüzde 28, Polonya’da yüzde 31, Hollanda’da yüzde 35, İsveç’te yüzde 34, Danimarka’da yüzde 20, Romanya’da yüzde 43, Çekya’da yüzde 32’lik yıllık artış görülüyor. Almanya’daki artış bu ülkeyi, bir önceki yıl yedinci sırada iken en fazla askeri harcama yapan dördüncü ülke konumuna yükseltmiş durumda. Avrupa genelindeki artış oranı yüzde 17. Bu, diğer kıtaların artış oranlarından epeyce yüksek bir değer.

Türkiye’nin 25 milyar dolarlık harcama ile, sıralamada bir önceki yıla göre iki basamak yükselerek on yedinci sırada yer aldığı görülüyor. Yıllık artış oranı ise yüzde 12.

NATO harcamalara hız verdi

Raporda NATO’ya özel bir bölüm ayrılmış durumda. Buna göre NATO üyelerinin 2024’teki askeri harcamaları 1,5 trilyon dolar gibi bir değerle dünya toplamının yarısından fazlasını oluşturuyor. 2023’teki NATO zirvesinde üye ülkelerin askeri harcamalarını, GSYİH’lerinin en az yüzde 2’sine yükseltmeleri kararlaştırılmıştı. 32 üyenin 18’i 2024’te bu hedefe ulaştı. 2023’te bu sayı 11’di. Türkiye için bu oran yüzde 1,9.

Son günlerde savaş rüzgârlarının hızla estiği Güney Asya ülkeleri Hindistan ve Pakistan da askeri harcamaları yüksek olan ülkeler arasında yer alıyor. Beşinci sıradaki Hindistan 86 milyar dolarla 10,2 milyar dolarlık harcaması olan Pakistan’ın epeyce yukarısında yer alıyor. İki ülkenin de nükleer silahlara sahip olduğunu hatırlamakta yarar var.

Bir başka dikkat çeken nokta emperyalizmin bir başka hedefi olan Doğu Asya. Bu bölge genelinde yaklaşık yüzde 8’lik bir yıllık artış oranı görülürken aslan payı yüzde 21’le Japonya’nın.

Harcamaların ülke GSYİH’leri ile karşılaştırılmasında ise Ukrayna, Rusya ve İsrail gibi savaş durumunda olan ülkeler dışında Suudi Arabistan, Kuveyt, Umman gibi Ortadoğu ülkeleri ve Ermenistan ile Azerbaycan gibi Kafkas ülkeleri öne çıkıyor/sol