İran ve Rusya Dışişleri Bakanları Seyyid Abbas Irakçi ile Sergey Lavrov, bugün çarşamba günü 17 Aralık’ta Moskova’da bir araya gelerek görüşmelerde bulundu.
İki bakan, görüşmenin ardından ortak bir basın toplantısı düzenleyerek yapılan istişarelerin ayrıntılarına ilişkin açıklamalarda bulundu.
Lavrov’un Açıklamaları
Sergey Lavrov şunları söyledi: “Bugün İran ile Rusya arasındaki ilişkilere değindik. İran ile Rusya arasında kapsamlı stratejik ortaklık anlaşması 2025 yılında imzalandı ve geçen hafta iki ülkenin cumhurbaşkanları Türkmenistan’da bu konuda istişarelerde bulundu. Siyasi konular hakkında görüşmeler yaptık. Ticaret ve yatırım alanlarıyla ilgili başlıklara da ele aldık. Bu yıl ticaret hacmindeki artış yüzde on olmuştur.”
Rusya Dışişleri Bakanı, özel sektörler arasındaki ilişkilerin artırılması gerektiğini belirtti. Ayrıca şu ifadeleri kullandı: “İran’ın Avrasya Ekonomik Birliği ile ilişkisi çok önemlidir. Biz, iki ülke arasındaki ilişkilerin daha da genişlemesini istemeye devam ediyoruz. Reşt-Astara demiryolu projesini de ele aldık. Bu proje, Kuzey-Güney koridoru güzergâhının gelişmesine katkı sağlayacaktır.”
Lavrov, İran ile Rusya arasındaki bölgesel konulara ilişkin istişareleri “yakın” olarak nitelendirerek, Tahran ile Moskova’nın uluslararası ilişkilerin daha fazla demokratikleşmesini hedeflediğini söyledi.
Lavrov ayrıca, “Çok taraflılığa vurgu yaptık. Ne yazık ki Batı bunu göz ardı etmektedir. Günümüzde uluslararası hukuk ilkelerine uyulmalı ve bu ilkelere saygı gösterilmelidir.” ifadesini kullandı.
Lavrov sözlerine şöyle devam etti: “Bizimle aynı görüşte olan uluslararası toplum üyeleriyle birlikte çalışmak konusunda mutabakata vardık. Yaptırımların etkilerinin etkisizleştirilmesi yönünde de istişarelerde bulunduk.”
Rusya Dışişleri Bakanı, açıklamalarının devamında İran’ın nükleer programına değinerek, İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı üyesi olarak uranyum zenginleştirme hakkına sahip olduğunu ifade etti.
Irakçi’nin Açıklamaları
Ortak basın toplantısının bir diğer bölümünde İran Dışişleri Bakanı Seyyid Abbas Irakçi’nin açıklamalarına yer verildi. Irakçi, konuşmasının başında şunları söyledi: “Yeni miladi yıl ve Noel Bayramı vesilesiyle Rusya hükümeti ve halkını tebrik ediyorum. Bugün tüm konular hakkında ayrıntılı müzakereler gerçekleştirdik. İran ile Rusya arasındaki ilişkiler olağanüstü bir genişleme süreci yaşamaktadır. Kapsamlı anlaşmanın imzalanmasıyla birlikte bu ilişkiler daha da hız kazanmıştır.”
Irakçi sözlerini şöyle sürdürdü: “Bugün imzaladığımız anlaşma çerçevesinde, iki ülkenin dışişleri bakanlıklarının çalışma mekanizmasını belirledik. İran ile Rusya arasındaki ilişkiler çok boyutludur. Siyasi alanda ortak tutumlara sahibiz ve düzenli olarak görüş alışverişinde bulunuyoruz.”
İran Dışişleri Bakanı ayrıca şunları ifade etti: “Ekonomik alanda ilişkilerimiz büyük ölçüde genişlemiştir. Enerji alanında yoğun faaliyetler yürütülmekte, ulaştırma konusunda da iş birliği bulunmaktadır. Ticaret hacmimiz artış eğilimindedir ve bu artışın sürmesi için yeni alanlar tespit edilmiş olup bu alanlar üzerinde çalışıyoruz. İki ülke arasındaki ortak komisyon toplantısı şubat ayında gerçekleştirilecektir. Aynı şekilde bilimsel ve kültürel faaliyetler alanında da müzakereler yaptık.”
Irakçi, iki ülke arasındaki savunma ve güvenlik alanlarındaki iş birliklerinin devam ettiğini vurguladı.
İran Dışişleri Bakanı, Rusya ile yürüttüğü istişarelere ilişkin olarak şunları söyledi: “Kafkasya bölgesi, Afganistan, Ukrayna ve Filistin meseleleri ile İsrail tarafından işlenen suçlar hakkında görüş alışverişinde bulunduk. İran’ın nükleer meselesini de ele aldık.
İran’ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’na bağlı bir üye olduğunu ve taahhütlerine sadık kaldığını anlattım; ancak kendi haklarımızdan vazgeçmeyeceğimizi, bu hakların nükleer enerjiden yararlanmayı ve zenginleştirmeyi de kapsadığını ifade ettim.”
Irakçi ayrıca, “Uluslararası meselelerde de ortak görüşlere sahibiz. Amerika Birleşik Devletleri’nin dayatmaya çalıştığı hegemonik sisteme karşı nasıl hareket edileceği konusunda istişareler yaptık. ABD tarafından dile getirilen ‘zor yoluyla barış’ anlayışı küresel toplum için tehlikelidir. Uluslararası toplum, barışın hukuk yoluyla sağlanması için çaba göstermektedir; güce başvurulması ise tehlikeli bir emsal oluşturmakta ve dünyayı ‘orman kanunu’na sürüklemektedir.” söylediğini aktardı.
Irakçi’nin ifadelerine göre, yaptırımlar konusunda her iki ülke de Batılı ülkeler tarafından uygulanan adaletsiz yaptırımlara maruz kalmıştır. Irakçi, şu değerlendirmede bulundu: “Avrupa’nın üç ülkesinin Güvenlik Konseyi’ndeki girişimini yasa dışı olarak nitelendiren Rusya’nın tutumunu takdir ediyoruz. Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri’nin geçmiş yaptırımları yeniden devreye sokma hakkı yoktu ve bu adımı bizim açımızdan geçersizdir. Rusya’nın bu konudaki tutumuna teşekkür ediyoruz.”
İran Dışişleri Bakanı son olarak, “Amerika’nın tek taraflı yaptırımlarına karşı koyma konusunda iş birliği yapıyoruz ve aramızda sürekli bir görüş alışverişi mevcuttur” dedi.
Soru-cevap Bölümü
Bu ortak basın toplantısının soru-cevap bölümünde iki ülkenin dışişleri bakanları da çeşitli konulara ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, gazetecilerin sorularını yanıtlarken Birleşmiş Milletler’in yapısal reformunun zor ancak gerekli olduğunu söyledi. Lavrov ayrıca, İran’ın BRICS çerçevesinde, Karayip Denizi bölgesi de dâhil olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri’nin müdahaleci politikalarına karşı ortak girişimleri desteklemeye hazır olduğunu ifade etti.
Lavrov, Birleşmiş Milletler’in konumuna ilişkin olarak, bu kurumun insanlık tarihinde diplomasinin en önemli kazanımlarından biri olmaya devam ettiğinin altını çizdi.
Lavrov şu ifadeleri kullandı: “Birleşmiş Milletler, barış ve güvenlik, silahsızlanma, ekonomi ve yatırım, çevrenin korunması ve hatta yapay zekâ dâhil yeni teknolojilere ilişkin düzenlemelerin hazırlanması ve uygulanması gibi alanlarda ortak kuralların oluşturulması için tüm bağımsız ülkelerin bir araya geldiği bir merkez olmalıdır.”
Lavrov ayrıca, “Birleşmiş Milletler, 20’den fazla uzman kuruluş ve kuruma sahip olarak benzersiz bir yapıya sahiptir; ancak son yıllarda bu yapı içerisinde bazı yanlış uygulama ve yaklaşımlar da gözlemlenmiştir.” dedi.
İran Dışişleri Bakanı Seyyid Abbas Irakçi ise gazetecilerin sorularına verdiği yanıtta şunları söyledi: “Kafkasya konusunda gerekli istişareleri yaptık. Kafkasya ve Orta Asya’nın güvenliği ve istikrarı bölge ülkelerinin kendileri tarafından sağlanmalıdır. Kafkasya için 3+3 mekanizmasını önerdik. Bölgede herhangi bir yabancı gücün varlığına karşıyız. Hiçbir dış güç bölgede bulunmamalı ve bölgesel güvenliği zedelememelidir.”
Irakçi, ABD ile müzakere ihtimaline ilişkin bir soruya yanıt olarak, “Bizim tarafımızdan Amerika’ya herhangi bir mesaj gönderilmemiştir; ancak biz hiçbir zaman diplomasi masasını terk etmedik. Müzakerelerin ortasında ihanet eden taraf Amerikalılar oldu. Yaklaşımlarını düzeltir, karşılıklı saygı ve eşitlik temelinde müzakereye hazır olurlarsa bunu değerlendiririz; ancak şu an böyle bir hazırlıkları yoktur. Onların müzakereden anladığı dayatmadır.
Gerçek müzakere, ancak yaklaşımlarını değiştirdiklerinde başlayabilir. Müzakere masası saygı ve denge esasına dayanmalıdır.” açıklamada bulundu.
Irakçi ayrıca şu vurguyu yaptı: “Rusya, İran’ın nükleer enerjiyi barışçıl amaçlarla kullanma hakkını ve zenginleştirme hakkını her zaman savunmuştur. Rusya, Ortak Kapsamlı Eylem Planı müzakerelerinde olumlu ve yapıcı bir rol oynamıştır. Son dönemde Güvenlik Konseyi’nde ABD ve Avrupa’nın yaptırımları geri getirme girişimlerine karşı çaba göstermiş ve İran’ı desteklemiştir.
Rusya’nın tüm bu tutumları için müteşekkiriz ve Rusya’nın iyi niyetine inanıyoruz.”
Bir başka soruya yanıt veren Lavrov, İran ile ilişkiler konusunda şunları söyledi: “Ticari alandaki iş birliklerimize ilişkin konuları ayrıntılı biçimde ele aldık. Uluslararası hukuka saygı temelinde işbirliğimizi güçlendiriyoruz. Terörizm ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadeleye önem veriyoruz. Bilimsel ve kültürel işbirliklerini destekliyoruz. Tüm bölgesel yapılar ve formatlar çerçevesinde birlikte çalışıyoruz. İran ile kapsamlı stratejik ortaklığın daha da güçlenmesine yönelik olumlu beklentilerim var.”
Irakçi ise iki ülke arasındaki kültürel ve bilimsel iş birliklerine değinerek şöyle konuştu: “Siyasi ve ekonomik alanlarda ilişkilerimiz iyi bir ilerleme kaydetti; ancak kültürel ve bilimsel alanlarda aynı düzeyde bir gelişme sağlanamadı ve bu konuda daha fazla düşünülmesi gerekiyor. Dün bazı düşünürlerle, bugün ise Rus öğrencilerle bir araya geldim. Rus üniversiteleri ile İran Dışişleri Bakanlığı’na bağlı fakülte arasında değişim programlarının başlatılması kararlaştırıldı. İki ülkenin kültür insanları arasındaki temaslar son derece etkili olabilir.”
Lavrov, İran’ın nükleer durumu ve İran ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı arasındaki ilişkilere dair şu değerlendirmeyi yaptı: “Bugün bu konuyu gündeme getirdik. İranlı meslektaşım, İran ile Ajans arasındaki görüşmelere ilişkin açıklamalarda bulundu. İyi niyet ve ilkesel değerlendirmeler dikkate alınmalıdır. ABD ve İsrail’in İran’ın nükleer tesislerine yönelik saldırılarından sonra, Ajans’ın uygun bir tepki göstermediği de göz önünde bulundurulmalıdır. İran’ın Ajans ile iş birliğini geliştirmeye yönelik iradesini ve iyi niyetini değerli buluyoruz.”
Irakçi ise Avrupalılarla yürütülen müzakerelere ilişkin olarak şunları söyledi: “Politikamız tamamen nettir. Üç Avrupa ülkesinin müzakere kapasitesine sahip olmadığı kanaatindeyiz ve ellerindeki tek imkânı yasa dışı şekilde kullandılar. ‘Snapback’ mekanizmasını devreye sokma hakları yoktu; buna rağmen bunu kullandılar ve herhangi bir sonuç elde edemediler. Ajans konusunda ise İran, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’na bağlıdır; ancak gerçeklerin değiştiği de kabul edilmelidir. Tesislerimize yönelik saldırılardan sonra koşullar değişmiştir ve Ajans’ın elinde geçerli bir protokol bulunmamaktadır. Sayın Rafael Grossi’ye denetimler için bir çerçeve olup olmadığını sordum; kendisi hayır yanıtını verdi. Bir çerçeve oluşturulmadıkça, güvenlik tehditleri nedeniyle denetim mümkün değildir. Kahire’de bir uzlaşı sağlamaya çalıştık; ancak Amerika ve üç Avrupa ülkesinin adımlarıyla Kahire mutabakatı geçersiz hâle geldi. Artık Ajans’ın tüm talepleri İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’ne sunulacaktır. Yeni koşullara göre hareket edeceğiz.”
tesnim
