İyiliğin emredilmesi (ma’rûf); iyiliği şeriat veya aklî yönden kabul olunan iş ve hâldir. Kötülüğün men edilmesi (münker) yani bir Müslümanın, akıl ve şeriat açısından kötü sayılan bir şeyi yapmamasını emretmesi veya başkalarına tavsiye etmesi demektir.

Bu yöntem, vaaz yönteminden farklı olarak tamamen ikna edici ve derunî bir motivasyon yönüne sahip değildir. Aynı zamanda bir tür gereklilik veya birunî yasakla da ilişkilidir.

Önceki durumda öğretmen bireyde harekete geçmesi için derunî bir motivasyon yaratmaya çalışır. Ancak bu emir ve nehiyde ikna yönü daha azdır, bireyi harekete geçirmeye yönelik dış baskı yönü daha belirgindir.

Eğitim alanında öğretmen, bir dizi uyumlu, amaçlı davranış ve etkinlik kullanarak öğrenciyi öğretimin hedefleriyle koordineli hale getirmeye çalışır. Öğretmenini etkilemek için öğrenciden tutarlı ve amaçlı bir takım davranışlar çıkar. Bu davranış ve faaliyetlerin herbirine ‘yöntem’ denir. Bu tanıma göre emir ve nehiy bir “yöntem” olabilir ve öğretmenin eğitim amaçlarını gerçekleştirmesine yardımcı olabilir.

Belirtildiği gibi birşeyi emretmek ve yasaklamak eğitim alanında mutlaka gerekli olan bir şeydir ve öğretmenin bazen emretmekten ve yasaklamaktan başka çaresi yoktur.

Din alanında bu emir ve yasaklar iyi ve kötü ile ilişkilendirilir. Öğretmen de iyiliği emreder, günahı ve çirkinliği nehyeder. İyiliği emredip kötülükten sakındırmak, dinî bir görev ve yükümlülük olmanın ötesindedir.

Hz Musa ve Beni İsrail kıssasında iyiliği emredip kötülükten sakındırmanın birçok örnekleri vardır. A’râf suresi 165. ayeti:  “İşte böylece onlar kendilerine yapılan uyarıları göz ardı edince biz de kötülüğü önlemeye çalışanları kurtardık, haksızlığa sapanları da yapmakta oldukları kötülüklerden ötürü dehşetli bir azap ile cezalandırdık.”

Allah bu ayette, iyiliği emretme kötülükten men etme işinde bulunanların kurtulduğunu, geri kalanların ise cezalandırıldığını açıkça bildirmektedir. Cezalandırılanlar arasında, başkaları tarafından işlenen günahlara karşı çıkan ancak kötülükleri engellemediği için ilahî cezaya çarptırılan kimseler de vardır.

Bir başka ayette Hz Musa iyiliği emrederek kötülükten sakındırmaktadır: “Bunlara sımsıkı sarıl; kavmine de o en güzel öğüt ve açıklamalara sarılmalarını emret. Yakında size yoldan çıkmışların yurdunu göstereceğim.” (A’râf:145)

Bu ayette Hz Musa İsrailoğullarına Tevrat’a uymalarını ve ona göre amel etmelerini emretmektedir. Hz Musa’nın iyiliği emretme durumu burada sona ermiyor sadece bir örnek olarak zikredilmiştir.

Meryem Şeyh’in Kur’an-ı Kerim’de Hz. Musa’nın (as) eğitici yönlerinin analitik olarak incelenmesi  tezi

Rana Zeydi’nin Kur’an-ı Kerim’de Hz. Musa (as) kıssasında ahlak terbiyesi yöntemleri tezi

iqna