Balkanlar'da zaman zaman karşı karşıya gelen Kosova ve
Sırbistan arasında son günlerde yaşananların büyük çatışmalara dönüşmesinden
endişe ediliyor. Kosova'nın kuzeyinde Sırpların yoğun olarak yaşadığı
belediyelerdeki "Arnavut" yönetime karşı çıkan Kosovalı Sırpların
protestolarıyla başlayan gerginlik, NATO'nun Kosova'daki Barış Gücüne (KFOR)
bağlı 30 askerin yaralanması üzerine büyüdü. KFOR'a bağlı askerlerin
yaralandığı olayların ardından NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, bölgeye
takviye güç olarak 700 ilave asker gönderileceğini açıkladı. ABD, Kosova'ya
yaptırım uygulanabileceği sinyalini verirken, Türkiye'nin de aralarında
bulunduğu birçok ülke, gerginliğin bir an evvel düşürülmesi çağrısı yaptı.
KOSOVA-SIRBİSTAN, NEDEN BİR KEZ DAHA KARŞI KARŞIYA GELDİ?
Kosova'nın kuzeyinde Sırpların yoğun olduğu Zveçan, Zubin
Potok ve Leposaviç belediyelerinde 23 Nisan'da yapılan yerel seçimleri Kosovalı
Sırplar boykot ederken, katılım yüzde 3'te kaldı. Yerel seçimleri kazanan
Arnavut belediye başkanlarının 26 Mayıs'ta göreve başlamasını protesto eden
Kosovalı Sırplar, ilk olarak Kosova polisiyle karşı karşıya geldi. Özellikle
Zveçan Belediyesi önünde yaşanan olayların büyümesi üzerine Sırbistan
Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic'in, Sırbistan ordusuna "hazır ol" emri
verdiği ve ordu mensuplarının Kosova sınırına konuşlanacağı duyuruldu. ABD,
bölgede yaşananları kınayan ilk ülke olurken, NATO da aynı gün taraflara
gerginliğin düşürülmesi çağrısında bulundu.
30 KFOR ASKERİ YARALANDI
Kosovalı Sırpların 29 Mayıs'ta protestolarına devam etmesi
üzerine, Kosova polisi ve KFOR, belediye binalarını tel örgülerle çevirdi ve
bölgedeki personel sayısını artırdı. Asker sayısını artıran KFOR birlikleri ile
protesto düzenleyen Kosovalı Sırplar arasında çıkan arbedede birliğin 30
askerinin yaralandığı bildirildi. NATO ve Dışişleri Bakanlığı, KFOR ile yaşanan
gerginliği şiddetle kınarken, Vucic, düzenlediği basın toplantısında, Kosovalı
Sırplara NATO ile çatışmaya girmemeleri çağrısında bulundu. Almanya, İtalya,
İrlanda, Fransa ve İsviçre KFOR'a yapılan saldırıları kınayan ülkeler olurken,
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ise
Avrupa'nın yeni bir çatışmayı kaldıramayacağı açıklamasında bulundu. ABD'nin
Kosova Büyükelçisi Jeffrey Hovenier, ülkenin kuzeyinde son günlerde yaşanan
gerilimlerin iki ülke arasındaki ilişkileri etkileyeceğini ve ABD'nin Kosova'ya
yönelik yaptırımları olacağını belirtti. Kosova Başbakanı Albin Kurti ise
demokratik cumhuriyeti "faşist milislere" teslim etmeyeceğini söyledi.
SIRBİSTAN-KOSOVA HATTINDAKİ SON GERİLİMLER
İki ülke, bugün içinde bulunduğu krize benzer sorunlara
birçok kez ev sahipliği yaptı. Kosova ve Sırbistan, geçen yıl Temmuz’da
Kosova'nın, ülkede yaşayan Sırplar dahil herkesin Kosova kimlik kartı ve
plakasına sahip olması zorunluluğunun getirileceğini açıklaması üzerine karşı
karşıya geldi. Kosovalı Sırplar, bu sefer de ülkenin kuzeyinde Sırbistan ile
olan sınır geçişlerini kapatırken, KFOR'dan müdahale etmeye hazır oldukları
açıklaması geldi. AB'nin araya girmesi gerginliğin yatışmasını sağlarken,
Borell, iki ülkenin de kimlik kartı ve plaka sorununa ilişkin anlaşmaya
vardığını duyurdu. Kimlik ve plaka krizinin "aşılmasından" sadece
birkaç ay sonra iki ülke yeniden gerildi. Sırp kökenli eski polis memuru Dejan
Pantic'in, 10 Aralık 2022'de Kosova polisi tarafından gözaltına alınmasıyla
Kosovalı Sırplar, buna tepki olarak sınır geçişlerine barikatlar kurdu.
Barikatlarda günlerce nöbet tutan Kosovalı Sırplar, Pantic’in tutukluluk
kararının ev hapsine dönüştürülmesi ve Vucic'in çağrısı üzerine barikatları 29
Aralık 2022'de kaldırdı.
İKİ ÜLKE ARASINDAKİ KÖRDÜĞÜM: SIRP BELEDİYELER BİRLİĞİ
Bu arada, Kosova ve Sırbistan arasında çözülemeyen
meselelerin en başında Sırp Belediyeler Birliği geliyor. Sırbistan, her
fırsatta Sırp Belediyeler Birliğinin kurulmasının öncelik olduğunu, aksi
takdirde Kosova ile diyaloğun devam edemeyeceğini vurguluyor, Kosova tarafı ise
birliğin kurulabilmesi için, birlik tüzüğünün ülkenin anayasasına uygun
olmasını şart koşuyor. Kosova'da çoğunlukla Sırpların yaşadığı belediyelerde
Sırp Belediyeler Birliği kurulmasına ilişkin anlaşma, AB'nin arabuluculuğunda
2013'te Kosova ile Sırbistan arasında imzalandı ancak Kosova Anayasa
Mahkemesinin, birliğin "özerkliğe varabilecek" geniş yetkilere sahip olduğu
yönünde karar alması ve Kosova Anayasasına uygun olmaması nedeniyle uygulamaya
konmadı.
SIRBİSTAN, KOSOVA'YI KENDİ TOPRAĞI OLARAK GÖRÜYOR
Kosova'nın 2008'de tek taraflı bağımsızlığını ilan etmesi,
Kosova'yı halen kendi toprağı olarak gören Sırbistan'ı belirli aralıklarla ve
farklı sebeplerle Kosova ile karşı karşıya getirdi. Sırbistan, Kosova'nın
bağımsızlığını tanımazken ve bu yönde lobi yapmaktan da vazgeçmezken, diğer
tarafta Kosova bağımsız bir ülke olarak var olmaya çalışıyor. Kosova, 117 ülke
tarafından "bağımsız devlet" olarak tanınmasına rağmen kuzeyinde
devam eden etnik gerginlikler ve Birleşmiş Milletlere üye olamaması nedeniyle
"Avrupa'nın donmuş ihtilaf bölgelerinden biri" şeklinde
nitelendiriliyor. Sırbistan ve Kosova, AB arabuluculuğunda 2011'de başlatılan
Belgrad-Priştine Diyalog Süreci kapsamında ilişkilerin normalleşmesi ve
nihayetinde iki ülkenin birbirini tanıması için ortak yol bulmaya çalışıyor.
İki ülke arasında yaşanan gerginlikler bu diyaloğun sürekli sekteye uğramasına
neden olurken, Kosova ve Sırbistan yetkilileri en son 2 Mayıs'ta Brüksel'de bir
araya geldi./milligazete