10 Mart’ta Pekin'de yapılan görüşmelerin ardından İran
Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri Ali Şemhani, Suudi Arabistan Ulusal
Güvenlik Danışmanı Musaid bin Muhammed el-Aiban ve Çin Dışişleri Komisyonu
Ofisi Direktörü ve Çin Merkez Komitesi Siyasi Büro Üyesi Wang Yi üçlü bildiriye
imza attı.
Taraflar, iki ay içinde elçilik ve misyonlarını yeniden açma
ile güvenlik ve ekonomik iş birliği anlaşmalarını uygulamada mutabakata vardı.
Bu anlaşma, Siyonistler ve Amerikalıları rahatsız etti ve
İran ile Suudi Arabistan arasında diplomatik ilişkilerin 7 yıl aradan sonra
yeniden başlatılmasını, "(Bu) İran için siyasi bir başarı, İsrail içinse
ciddi ve tehlikeli bir gelişme." olarak değerlendiren eski rejim başbakanı
Naftali Bennett'in sözlerinden açıkça belli oluyor. Amerikan çevreleri de bu
anlaşmaya karşı çıktılar ve "ABD'nin bölgedeki çıkarları için büyük bir
kayıp, ABD için jeopolitik bir meydan okuma ve Çin için bir zafer" olarak
nitelendirdiler.
Öte yandan Irak, Suriye, Lübnan ve Yemen başta olmak üzere
Arap ülkeleri, anlaşmanın bölgede olumlu bir atmosfer oluşmasına katkı
sağlayacak iyi bir adım olarak değerlendirdi.
San'a'daki siyasetçiler ve diplomatlar, genel olarak dış güçlerin
bölgedeki müdahalesini durdurmaya ve bölgede kaos yaratma çabalarını
engellemeye yardımcı olan Arap ve Müslüman ülkeler arasındaki ilişkilerin
yeniden tesis edilmesini memnuniyetle karşılıyor. Yemen Ensarullah Hareketi
müzakere heyeti başkanı Muhammed Abdüsselam, sosyal medya hesabı Twitter
üzerinden yaptığı açıklamada, İran ile Suudi Arabistan arasında yapılan anlaşma
hakkında, "İslam ümmetinin dış saldırılar sonucunda kaybettiği güvenliğini
yeniden kazanabilmesi için bölge ülkeleri arasındaki ilişkilerin normale
dönmesi gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.
Dış güçlerin bölgeye müdahalesini eleştiren Abdusselam,
“Müdahalelerin başında Siyonist-Amerikan müdahalesi geliyor. Tel Aviv ve
Washington bölgede anlaşmazlık yaratmak ve Yemen'de savaşı alevlendirmek için
İranofobi projesini kullanmayı amaçladı.” dedi.
Bazı tarafların İran ile Suudi Arabistan arasındaki
anlaşmanın Yemen savaş davasını doğrudan etkilediği yönündeki yorumları
yanlıştır; Çünkü karar verecek taraf San’a hükümetidir ve karar vermede ortağı
yoktur. Yemen'in Tahran Büyükelçisi İbrahim el-Deylemi, “Daha önce Bağdat'ın ev
sahipliğinde yapılan görüşmelerde İran'a Yemen meselesi soruldu ve İran tarafı
şöyle yanıtladı: Yemen meseleleriyle ilgili karar verecek Tahran değil,
San’a'dadır. İran-Ensarullah münasebetleri sadece kardeşçe ve dostane bağlara
dayanıyor.” ifadelerini kullandı.
Yemen Büyükelçisi el-Deylemi, İran tarafının Suudi
Arabistan'dan Yemen'e karşı savaşı durdurmasını talep ettiğini kaydetti.
Lübnan Hizbullah Hareketi Genel Sekreteri Seyyid Hasan
Nasrallah da Suudilerin normalleşme görüşmeleri sırasında İran tarafına Yemen
meselesini sorduğunu duyurdu. Hasan Nasrallah, İranlıların Suudilere Yemen’le
ilgili kararın San’a'daki Yemenlilerin sorumluluğunda olduğu yanıtını verdiğini
aktardı.
San’a hükümeti, Yemen'deki savaşı bitirmek için Yemen
halkının yanında durup taleplerini gerçekleştirmek yönünde elinden geleni yapan
dost ülke İran ve diğer ülkenin arabuluculuğuna ve olumlu rolüne karşı değil.
Riyad yönetimi, Katar, Türkiye ve İran ile ilişkilerini
yeniden tesis ettiği gibi San'a ile ilişkilerini normalleştirmek istiyorsa,
Yemen'den özür dilemeli, ablukayı kaldırmalı ve savaştan etkilenenlere tazminat
ödemeli ve aynı zamanda bu ülkede konuşlandırdığı tüm kurumları kaldırıp milis
güçlerini geri çekmeli ve Yemen'in iç işlerine karışmamalıdır.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, düzenlediği
haftalık basın toplantısında gazetecilerin gündeme dair sorularını yanıtladı.
Kenani, Suudi Arabistan'la diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasının
Tahran'ın diğer ülkelerle ilişkilerini de olumlu yönde etkileyeceğini söyledi.
Sözcü Kenani, Tahran ile Riyad arasındaki anlaşmanın Yemen
sorununa olumlu yansıyacağını belirterek, "Yemen meselesi ve bu ülkedeki
savaşın sona ermesi, her zaman İran'ın önceliklerinden olmuştur. İran ile Suudi
Arabistan arasındaki ilişkilerde oluşan yeni olumlu havanın Yemen konusunda
olumlu ve iyi sonuçları olacaktır. İran, Yemen'deki savaşın bir çözüm
olmadığına hem Yemen'e hem Suudi Arabistan'a hem de tüm bölgeye zarar
vereceğine inanmıştır." değerlendirmesinde bulundu./tesnim