NATO liderleri bugün ABD Başkanı Donald Trump'ın talep ettiği savunma harcamalarındaki büyük artışı desteklediler ve Hollanda'daki kısa bir zirvenin ardından birbirlerini saldırılardan koruma taahhütlerini tekrarladılar.

Trump, kendisi için özel olarak hazırlanmış yıllık toplantıda istediğini elde ederken, NATO müttefikleri dün Atlantik ittifakına olan bağlılığına dair daha belirsiz bir dil kullanan Trump'ın bugün kolektif savunmanın temel ilkesine bağlı kalmasından dolayı mutlu gözüktü.

Tüm üye ülkeler savunma harcamalarını yüzde 5'e çıkaracak

Zirvenin bildirgesinin son hali bugün kabul edildi. Bildirgeye göre, NATO liderleri, "tekil ve kolektif yükümlülüklerinin" yerine getirilmesini sağlamak için 2035 yılına kadar savunma ve güvenlikle ilgili harcamalara yıllık GSYİH'nın yüzde 5'ini yatırmayı taahhüt ettiler.

Bildirgede, üyelerin hedefe ulaşmak için güvenilir, kademeli bir yol" olduğunu kanıtlayan "yıllık planlar" sunacakları belirtiliyor. Kaydedilen ilerlemenin 2029'da kapsamlı bir şekilde inceleneceği ifade ediliyor.

Beş maddelik bildirgede ayrıca, 32 ülkenin "Washington Antlaşması'nın 5. Maddesinde yer alan, birine yapılan saldırının herkese yapılmış sayılacağı" şeklindeki "kolektif savunmaya olan sarsılmaz bağlılığını" yeniden teyit eden bir satır da yer alıyor.

Belgede, Ukrayna'ya daha fazla destek sözü veren ve "Ukrayna'nın güvenliğinin NATO'nun kendi güvenliğine katkıda bulunduğunu" belirten bir satır yer alıyor ancak Rusya'yı doğrudan kınamaktan kaçınıyor.

Diğer yandan, bildirgede "Rusya'nın Avrupa-Atlantik güvenliğine yönelik uzun vadeli tehdit" konusunda ayrı bir satır da yer alıyor.

NATO Genel Sekreteri: ABD ittifaka bağlılığını açıkça teyit etti

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, bildirgenin yayınlanmasının ardından basın açıklaması yaptı.

Rutte, NATO müttefiklerinin “daha ​​güçlü, daha adil ve daha ölümcül bir NATO için temelleri attığını” ve yeni yatırım planının savunma harcamalarında “kuantum sıçraması” anlamına geldiğini öne sürdü.

Trump'ın, Amerika'nın NATO'ya bağlı olduğunu açıkça belirttiğini ve bunu bugün kesin bir dille tekrar teyit ettiğini ifade eden Rutte, “Artık neye ihtiyacımız olduğunu kabul etmekten, kolları sıvayıp bu yeni planı gerçeğe dönüştürmeye geçiyoruz ve bunun bir parçası da Atlantik'in her iki yakasında savunma sanayi kapasitemizi hızla genişletmemizi gerektiriyor" diye konuştu.

'Ukrayna'nın yanındayız'

Ukrayna konusunda da konuşan Rutte, NATO'nun "komşusu ve ortağı Ukrayna'nın yanında olduğunu" söyledi ve ekledi:

"Zelenskiy ve Ukrayna halkına ilettiğimiz yankılanan mesaj, Ukrayna'nın bu yıl şu ana kadar 35 milyar avronun üzerinde taahhütte bulunması ve tüm bunların ardından daha fazlasının gelmesiyle birlikte, desteğimizin devam ettiğidir."

Trump'a övgülerini savundu: 'Hepsini hak ediyor'

Basın açıklamasının ardından, Rutte'ye Trump'a yağdırdığı abartılı övgüler hakkında soru soruldu.

Trump'a dair dünkü açıklamalarını savunan Rutte, "Bence bu biraz zevk meselesi. Ama bence o iyi bir arkadaş ve bizi zorlayan şeyler yaptığında, örneğin daha fazla yatırım yapma konusunda. Yani, yeniden başkan seçilmeseydi bu zirvenin sonucunun bu olacağını hiç düşünür müydünüz?" ifadelerini kullandı.

Rutte, daha sonra Trump'ın NATO müttefiklerinin harcamalarını daha acil bir şekilde artırma taahhüdünde bulunmasını sağladığı için "biraz övgüyü" hak ettiğini iddia etti. Trump'ın İran'daki eylemleri için de benzer şeyler söyleyen Rutte, "Bence tüm övgüyü hak ediyor" dedi ve ABD'nin İran'a yaptığı saldırının "haklı" olduğunu savundu.

'ABD savunmaya zaten yüzde 5 harcıyor'

Rutte ayrıca yeni yüzde 5 hedefinin neden tüm ülkeler için geçerli gibi göründüğü, ancak ABD için geçerli olmadığı konusundaki eleştirilere de yanıt verdi.

Rutte, “siber mücadele, siber suç, hibrit tehditler söz konusu olduğunda muazzam kapasiteleri, savunma sanayi üssünü geliştirmeye gelince altyapı yatırımları söz konusu olduğunda” ABD'nin harcamalarının “az çok zaten yüzde 5'te olduğunu” belirtti.

Trump karardan dolayı kendini övdü

NATO'nun savunma harcamaları için daha yüksek taahhüt vermesi için defalarca baskı yapan ABD Başkanı Donald Trump, zirvedeki kararlar nedeniyle kendisini övdü.

Zirvede Trump, "Bu hiç kimsenin gerçekten mümkün olduğunu düşünmediği bir şeydi. 'Bunu siz yaptınız efendim. Siz yaptınız,' dediler. Aslında ben yaptım mı bilmiyorum ama sanırım yaptım" dedi.

İngiltere Başbakanı Keir Starmer da, bugün Trump'ı memnun edecek şekilde,  Birleşik Krallık'ın 2027'ye kadar savunma ve güvenliğe en az %4,1 harcama yapmasını beklediğini belirtti.

İtiraz eden ülkeler de var

Bununla birlikte, yüzde 5'lik savunma harcaması hedefine tüm üye ülkeler katılmıyor. İspanya zaten yüzde 5 hedefine ulaşamayacağını belirtti. Başbakan Pedro Sanchez, hükümetinin mevcut yüzde 2 eşiğine sadık kalacağını söyledi. Bu, 2022'de Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının ardından ilk kez belirlenen hedefti.

Sanchez. "İspanya, NATO'nun savunma planlarını GSYİH'nın yüzde 2'si oranında gerçekleştirebilir. Bu zirve hem ulusal güvenliğimizi hem de vatandaşlarımızın refahını güvence altına alıyor" dedi.

İspanya, NATO'nun savunma harcamalarında en düşük harcama yapan ülkesi. 2024'te yüzde 1,24 harcama yaptı ve yüzde 2 hedefini tutturamayan dokuz üye ülke arasında yer aldı.

Trump, Madrid'in tutumunu eleştirmek için hemen harekete geçti ve ekonomik yollarla misilleme tehdidinde bulundu.

ABD Başkanı, "Yüzde 2'de kalmak istiyorlar. Bence bu korkunç. İspanya ile bir ticaret anlaşması için müzakere ediyoruz, sonunda iki katını ödeyecekler" diye konuştu.

İspanya Ekonomi Bakanı, Çarşamba günü Trump'ın tehdidine yanıt vererek, ABD ile ticaret müzakerelerinden sorumlu olanın Avrupa Komisyonu olduğunu belirtti.

Reuters'a göre Ekonomi Bakanı Carlos Cuerpo, İspanyol devlet haber ajansı EFE'ye "Avrupa'nın da anlaşma sağlanamazsa kendini savunacak araçları var" dedi.

Belçika ve Slovakya da itirazlarını dile getirdi. Brüksel, zaman çizelgesinin gerçekçi olmadığı konusunda uyarıda bulunurken, Bratislava kendi askeri harcamaları konusunda bağımsız kararlar alma hakkını saklı tuttuğunu kaydetti.

Savunma harcamalarını yüzde 5'e çıkarmak Türkiye için ne anlama geliyor?

NATO verilerine göre, Türkiye'nin 2024’te savunma harcamalarının GSYH’ye oranı yaklaşık yüzde 2,09 oldu. Orta Vadeli Programa göre ise, 2025’de bu oranın yüzde 1,8'e gerilemesi bekleniyordu.

Türkiye'nin bugünkü güncel savunma bütçesi 800 milyar TL. Harcamaların yüzde 5'e çıkarılması durumunda, bu sayı 2 trilyon 336 milyar TL olacak. Yani bütçeden ek olarak yaklaşık 1,5 trilyon TL savunmaya aktarılmalı.

Bütçenin aynı kalması durumunda, savunma harcamalarının yüzde 5'e çıkarılması, yatırımlar, sübvansiyonlar, kamu harcamalarında kesintileri kaçınılmaz hale getirebilir.

Erdoğan Trump'la görüştü

Bu arada, AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Trump, Hollanda Kralı Willem-Alexander ve eşinin, zirveye katılan liderler ve eşleri onuruna verdiği akşam yemeği sonrasında bir araya geldi.

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından sosyal medyadan yapılan açıklamaya göre, Erdoğan görüşmede, enerji ve yatırım başta olmak üzere farklı alanlarda iki ülkenin büyük potansiyele sahip olduğunu, özellikle savunma sanayii alanındaki iş birliğinin ilerletilmesinin toplam 100 milyar dolar ticaret hacmi hedefine ulaşılmasını kolaylaştıracağını ifade etti.

Açıklamada, Erdoğan'ın, Trump’ın gayretleriyle İsrail-İran arasında sağlanan ateşkesi memnuniyetle karşıladığı, bunun kalıcı olmasını temenni ettiği, Gazze’deki insani trajedinin bir an önce sonlandırılmasında ve Rusya-Ukrayna arasındaki savaşın barışçıl çözümünde yakın diyaloğun önemini vurguladığı belirtildi.