New York Belediye Başkanı seçilen Zohran Mamdani’nin aile hikayesi üç kıtanın tarihini birbirine bağlıyor. Kökenleri, yüzyıllar önce Hindistan’ın batısındaki Sindh ve Kachchh bölgelerinden Doğu Afrika’ya göç eden Khoja topluluğuna dayanıyor.
Khojalar, 15. yüzyılda Hindu kökenli Lohana kastından İslam’a geçmiş tüccar bir sınıftı. Zamanla Gujarat’tan yola çıkıp Zanzibar, Mombasa ve Kampala gibi liman kentlerine yerleştiler. Böylece hem Güney Asya hem Afrika kültürünü harmanlayarak kendilerine özgü bir kimlik yarattılar: Doğu Afrika Asyalıları. Zohran Mamdani’nin babası Mahmood Mamdani de bu geleneğin bir parçası.
Ailenin soyadı bile bu yolculuğun izini taşıyor. “Mamdani”, Gujarati dilinde soyluluk ve cesaret anlamına gelen bir kelimeden türemiş: Bu soyad, yüzyıllar boyunca Hint Okyanusu kıyılarında ticaret yapan tüccar ailelerle birlikte kuşaktan kuşağa aktarıldı.
Dini olarak Mamdaniler, Şiiliğin On İki İmam koluna bağlı Twelver Khojalar arasında yer alıyor. “Twelver” kelimesi, Arapça karşılığıyla İsnâaşeriyye ya da Türkçesiyle On İki İmamcı Şiilik anlamına geliyor. Khoja topluluğu bu Şii inanç sistemini Güney Asya’nın kültürel yapısıyla harmanlamış, camilerinde hem Farsça dualar hem Gujarati vaazlar yer almıştır.
Zohran’ın babası Mahmood Mamdani, 1946’da Uganda’da doğdu. 1972’de diktatör Idi Amin’in ülkedeki 80 bin Asyalıyı sınır dışı etmesiyle ailesi her şeyini kaybetti. Genç bir akademisyen olan Mamdani sürgüne gitmek zorunda kaldı, fakat yıllar sonra ülkesine dönerek Makerere Üniversitesi’nde Sosyal Araştırmalar Enstitüsü’nü kurdu. Bugün Afrika’nın en saygın sosyal bilimcilerinden biri olarak kabul ediliyor.
Zohran’ın annesi ise Hindistan doğumlu, dünyaca ünlü film yönetmeni Mira Nair. Hindu bir aileden gelen Nair, Kampala’da yaptığı bir belgesel sırasında Mahmood Mamdani ile tanıştı. İkilinin evliliği, tıpkı Zohran’ın kimliği gibi iki kültürün ve iki inancın kesişimini temsil ediyor.
Bu geçmiş, Zohran Mamdani’nin siyaset anlayışına da yön veriyor. Kendini “Ugandalı-Hintli Müslüman kökenli Amerikalı” olarak tanımlıyor. Kampanyalarında sık sık göçmen kökenli toplumların direncinden, sömürge sonrası dayanışmadan ve çok kimlikli bir Amerika fikrinden söz ediyor.
TÜRKLERLE BAĞLANTISI
Zohran Mamdani’nin soy kökleri, yüzyıllar boyunca Hint Okyanusu ticaret yolları üzerinden Osmanlı İmparatorluğu’na ve Anadolu’ya da uzanıyor. 16. yüzyıldan itibaren Gujarat, Sindh ve Yemen hattında ticaret yapan Khoja tüccarları, Baharat Yolu’nun bir kolu olarak Basra, Muskat ve Hicaz limanları üzerinden Osmanlı topraklarına ulaşıyordu.
Zanzibar’dan yola çıkan gemiler çoğu zaman Kızıldeniz’e giriyor, Cidde ve Süveyş üzerinden İstanbul’a kadar uzanan mal zincirine dahil oluyordu. Bu ticaret ağında baharat, tekstil, fildişi ve değerli taşların yanı sıra, Osmanlı’ya özgü kumaşlar ve zanaat ürünleri de dolaşıma giriyordu.
Osmanlı kayıtlarında “Hintli tüccarlar” olarak geçen bu topluluklar arasında Khojalar da bulunuyordu. 18. yüzyılda Bombay limanının Osmanlı konsolosluğu raporlarında “Khoja Müslümanları” olarak anıldıkları biliniyor. Bu dönemde birçok Khoja ailesi İstanbul’da Mekke ve Hindistan arasında çalışan deniz ticareti temsilcilikleri kurdu.
Mamdani ailesinin köken aldığı İsnâaşeriyye Şiiliği (On İki İmamcı Şiilik), aynı zamanda Osmanlı’nın Anadolu topraklarında varlık gösteren Caferî mezhebiyle de inanç açısından benzerlik taşıyor. Her iki topluluk da İmam Ali soyuna bağlılığı esas alır, Muharrem matemlerini benzer biçimde yaşatır. Bu mezhepsel yakınlık, özellikle 19. yüzyılda İstanbul’da faaliyet gösteren Güney Asya Müslüman topluluklarıyla Türk uleması arasında sıcak bir entelektüel bağ oluşturdu.
Modern dönemde de bu ilişkiler kültürel düzeyde sürdü. Mira Nair’in filmleri Türkiye’de sinema festivallerinde sıkça gösterildi, Mahmood Mamdani’nin eserleri Türk akademisinde sömürge sonrası düşüncenin önemli kaynaklarından biri olarak çevrildi. Zohran Mamdani’nin adı bugün New York’ta anılırken, ailesinin taşıdığı bu tarihsel izler, Osmanlı’dan günümüze uzanan Hint Okyanusu – Anadolu hattındaki Müslüman kimliklerin ortak mirasına işaret ediyor.
Gözde Sula
Odatv
