Ancak bunu başlatır başlatmaz geri adım attı. Trump, Kanada ve Meksika ile gümrük vergisi artışlarını bir ay ertelediğini, çünkü bu ülkelerin hükümetlerinin, her yıl 200 bin Amerikalının ölümüne yol açtığını iddia ettiği fenatil ilaçlarının ABD'ye sokulması konusunda bir şeyler yapmayı kabul ettiklerini açıkladı. Bu rakam elbette saçmalıktır çünkü her yıl 100 binden az Amerikalı tüm kimyasallardan kaynaklanan aşırı dozda uyuşturucudan ölmektedir. ABD-Kanada sınırından yapılan fenatil kaçakçılığı, Meksika sınırındaki uyuşturucu karteli operasyonlarıyla kıyaslandığında çok küçük bir rakamdır. Dahası, Meksika Devlet Başkanı Sheinbaum'un Trump'a belirttiği gibi, karteller şiddet içeren yöntemlerini ABD'deki Amerikalılar tarafından işletilen silah kaçakçılığı sayesinde uygulayabilmektedir.

Kanada ve Meksika hükümetleri, kaçakçılığı durdurmak için sınırlara asker yığınağı ve ABD ile daha fazla ortak uyuşturucu karşıtı güç vs. vaat ederek Trump ile bir anlaşma yapmak için acele etti. Bu, Trump'ın gümrük vergisi hamlesini ertelemesi için yeterli gibi görünüyor, ancak Çin'e yönelik gümrük vergileri devam edecek (orada uyuşturucu yok mu?). Ayrıca bugüne kadar ithalat vergisinden muaf olan küçük paket ithalatları da gümrük sistemine dahil edilecek ve bu da Amerikalıların yurtdışından internet üzerinden yaptıkları alışverişleri etkileyecek.

BU TUTARLI BİR PLAN MI?

Peki bu maskaralıklardan ne öğreneceğiz? Gümrük vergisi artışları tehdidi sadece diğer ülkeleri Trump'a taviz vermeye zorlamak için mi kullanılıyor? Yoksa tüm bunların tutarlı bir ekonomi politikası var mı?

Bu çılgınlıkta bir yöntem var. Dış cephede Trump, Amerikan şirketleri ve hane halkları için yabancı malların ithalat maliyetini yükselterek Amerika'yı “yeniden büyük” yapmayı ve böylece talebi ve ABD'nin şu anda dünyanın geri kalanıyla olan büyük ticaret açığını azaltmayı hedefliyor. Bunu azaltmak ve yabancı şirketleri ABD'ye ihracat yapmak yerine ABD içinde yatırım yapmaya ve faaliyet göstermeye zorlamak istiyor.

Bunun Amerikalıların gelirlerini ve istihdamını arttıracağını düşünüyor. Ekstra gümrük vergisi gelirleriyle hükümet, gelir vergilerini ve kurumsal kar vergilerini iliklerine kadar kesmek için yeterli fona sahip olacak (aslında Trump gelir vergisini tamamen kaldırmak istediğini söylüyor). Eğer plan buysa, gümrük tarifeleri eninde sonunda tamamen uygulanacak ve Çin muhtemelen daha da büyük bir artış elde edecektir.

Trump korumacı tarife önlemlerini hayata geçirirse bunun ticaret ve ABD ekonomisi üzerindeki etkisi ne olur? Planlanan mevcut gümrük vergileri 1,3 trilyon dolarlık ABD ticaretini etkileyecek ve tüm ABD ithalatının yüzde 43'ü bundan etkilenecektir.

Trump'ın 2016-20 döneminde ilk kez uygulamaya koyduğu tarifelerdeki birikmiş artışlar, 20. yüzyılın sonundaki küreselleşme yıllarında GATT ve WTO'nun uluslararası tarife indirimlerinden hemen önce, 1969'dan beri görülmemiş seviyelere ulaşacaktır.

Aslında gümrük tarifeleri, ithal mallar üzerinden alınan ve ABD hazinesinin cebine giren bir vergidir. Kanada ve Meksika'ya uygulanacak yüzde 25'lik bir gümrük vergisi ABD'li otomobil üreticilerinin maliyetlerini arttıracaktır. Bu tarifenin ABD'de her yıl satılan 16 milyon otomobilden bazılarının fiyatına 3.000 dolara kadar ekleme yapması bekleniyor. Meksika'nın ABD'ye taze ürünlerin yüzde 60'ından fazlasını tedarik etmesi nedeniyle gıda maliyetleri de artacaktır.

ÇİN’İN ÖNLEMLERİ

Kesin etki, tarifelerin ne kadar süre yürürlükte kalacağına ve diğer ülkelerin misilleme yapıp yapmayacağına bağlı olacaktır. Çin şimdiden bir dizi karşı önlem açıkladı. Çin Ticaret Bakanlığı, ülkenin tungsten, tellür, rutenyum, molibden ve rutenyumla ilgili ürünlere ihracat kontrolleri uygulayacağını söyledi; bunlar teknoloji ürünlerindeki temel bileşenler. Çin ayrıca sıvılaştırılmış doğal gaza da yüzde 15 vergi koymayı planlıyor.

ABD'de gümrük vergisi artışları devam ederse yurtiçi fiyatlar yükselecek ve enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskı oluşacaktır. Buna karşı bir faktör daha var. ABD doları diğer ticaret para birimleri karşısında güçlenirse, ithalatın dolar maliyeti daha düşük olacak ve ithalat tarifelerinin fiyat etkisini azaltacaktır. Ancak büyük olasılıkla ABD enflasyon oranı yukarı doğru gidecektir. Enflasyon zaten yeniden yükselmeye başladı. Tarife artışları 2025 yılında bu oranı yüzde 3'ün üzerine çıkaracaktır.

GELİRLER DÜŞECEK

ABD'li bir düşünce kuruluşu olan Vergi Politikası Merkezi, tarifelerin tam olarak uygulanması halinde ortalama bir Amerikan hanesinin vergi sonrası gelirinin 2026 yılına kadar yüzde 1 ya da 930 dolar düşeceğini tahmin etmektedir. Çünkü tüketici fiyatları yüzde 0,7 artacak ve reel GSYİH yüzde 0,4 oranında azalacaktır. Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü, gümrük vergilerinin ABD ekonomisini gelecek yıl yüzde 0,25, uzun vadede ise yüzde 0,1 oranında küçülteceğini tahmin ediyor. Peterson Institute for International Economics düşünce kuruluşunun direktörü Adam Posen, "İzlediği politikalar yüksek enflasyon riski taşıyor," dedi. "Görünen o ki üretimi teşvik etmek ve ABD'nin ticaret ortaklarını dövmek, Trump için işçi sınıfının satın alma gücünden daha öncelikli hedefler."

Trump gümrük tarifelerinden elde edilecek ekstra gelirin vergileri düşürmek için kullanılacağını ve bunun da hane halkı gelirlerine yardımcı olacağını iddia ediyor. Ancak gümrük vergilerinden elde edilecek ekstra gelirin yılda sadece 150 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. Gelir vergisi kesintileri esas olarak yüksek gelirlilere fayda sağlarken, artan enflasyon daha düşük gelir gruplarını vuracaktır.

Eğer tarife artışlarının etkisi ekonomik büyümeyi azaltacak olursa, o zaman ABD ekonomisinin diğer büyük ekonomilere kıyasla sözde göreceli başarısı tehlikeye girecektir. ABD'nin reel GSYH büyümesi 2024 yılı sonunda yıllık yüzde 2,3'e gerilemiştir. Gümrük vergisi önlemleri bu büyüme oranını bu yıl ve gelecek yıl daha da aşağı çekecektir.

ENFLASYON VE ÜRETİMİN YAVAŞLAMASI

Trump gümrük tarifelerini uygulamaya koyarken, ABD enflasyonu yükseliyor ve üretim artışı yavaşlıyor.

Trump'ın tarife artışlarına maruz kalan ülkeler ağır darbe alacak. Peterson Enstitüsü'ne göre "ikinci Trump yönetimi süresince ABD'nin GSYH'si gümrük vergileri olmasaydı olacağından yaklaşık 200 milyar dolar daha düşük olacak. Kanada çok daha küçük bir ekonomiden 100 milyar dolar kaybedecek ve gümrük tarifesi en yüksek seviyeye ulaştığında Meksika ekonomisinin büyüklüğünü temel tahminine göre yüzde 2 azaltacaktır." Gerçekten de JP Morgan ekonomistleri bu önlemlerin hem Kanada'yı (zaten zayıf) hem de Meksika'yı resesyona itebileceğini düşünüyor.

Çin üzerindeki etki, gümrük vergisi artışlarının boyutuna bağlı olacaktır. Şu anda sadece yüzde 10'luk bir oran söz konusu ancak Trump bunun eninde sonunda yüzde 60 olacağını söyledi. Eğer ABD Çin'e yüzde 10 ek gümrük vergisi uygular ve Çin de aynı şekilde karşılık verirse, ikinci Trump yönetiminin dört yılı boyunca ABD'nin GSYH'si 55 milyar dolar, Çin'in ise 128 milyar dolar daha az olacaktır. Enflasyon ABD'de 20 baz puan, Çin'de ise ilk düşüşün ardından 30 baz puan artacaktır.

Bu tahminler gümrük vergisi önlemlerinin uygulanacağını varsaymaktadır. Şu ana kadar Trump, ticari ortaklarıyla pazarlık taktiklerini sürdürürken bunların uygulanmasını erteledi. Ancak Trump'ın AB'den ithal edilen tüm ürünlere yönelik gümrük vergilerini arttırmayı planladığını da unutmamak gerekir.

‘APTAL TİCARET SAVAŞI’

1930'larda ABD'nin Smoot-Hawley tarifeleri ile sanayi tabanını koruma girişimi, Kuzey Amerika, Avrupa ve Japonya'yı saran Büyük Buhran'ın bir parçası olarak üretimde daha fazla daralmaya yol açtı. Büyük şirketler ve onların ekonomistleri Smoot-Hawley önlemlerini kınadı ve uygulanmasına karşı yoğun bir kampanya yürüttü. Henry Ford, dönemin Başkanı Hoover'ı bu önlemleri "ekonomik bir aptallık" olarak nitelendirerek veto etmesi için ikna etmeye çalıştı. Benzer sözler şimdi de Trump'ın gümrük vergilerini "tarihteki en aptalca ticaret savaşı" olarak nitelendiren, büyük iş dünyasının ve finansın sesi Wall Street Journal'dan geliyor.

1930'ların Büyük Buhranı, ABD'nin 1930'da kışkırttığı korumacı ticaret savaşından kaynaklanmadı, ancak tarifeler daha sonra 'her ülke kendi başına' haline geldiği için küresel daralmaya sadece güç kattı. 1929 ve 1934 yılları arasında, dünya çapındaki ülkelerin misilleme ticaret önlemleri almasıyla küresel ticaret yaklaşık yüzde 66 oranında düşmüştür.

Trump, dünyanın geri kalanı pahasına Amerika'yı yeniden büyük yapmak için neo-liberal küreselleşme ve serbest ticaret politikalarından vazgeçmiş olsa da, iç ekonomiye yönelik neo-liberal politikaları bırakmadı. Büyük işletmeler ve zenginler için vergiler düşürülecek, ancak aynı zamanda federal hükümet borcunun azaltılması ve kamu harcamalarının kısılması da hedeflenecek (elbette silahlanma hariç). Bu yıl ABD bütçe açığı neredeyse 2 trilyon dolar olacak ve bunun yarısından fazlası net faiz - Amerika'nın ordusuna harcadığı kadar. Devletin toplam borcu şu anda 30,2 trilyon dolar ya da GSYİH'nin yüzde 99'una ulaşmış durumda. Amerika'nın borcunun GSYİH'ye oranı yakında İkinci Dünya Savaşı'ndaki zirveyi aşacak. Kongre Bütçe Ofisi, 2034 yılına kadar ABD hükümet borcunun 50 trilyon doları aşacağını tahmin ediyor - GSYH'nin yüzde 122,4'ü. ABD sadece faiz için yılda 1,7 trilyon dolar harcıyor olacak.

KAMUDA İŞTEN ÇIKARMALAR DEVAM EDECEK

Trump, Elon Musk'ı federal hükümet harcamalarını katletmesi, departmanları kapatması (muhtemelen Eğitim Bakanlığını kapatacak) ve israfı azaltmak için binlerce kamu çalışanını işten çıkarması için serbest bıraktı. Musk için sorun, israfın ve harcamaların çoğunun savunmaya yönelik olması, ancak sivil hizmetleri ve hatta Medicare gibi hak programlarını azaltmaya devam edeceğinden şüphe yok.

Genel olarak, artan gümrük vergileri ve misilleme olarak tüm taraflarca alınan diğer korumacı önlemler dünya ticaretini ve ekonomik büyümeyi zayıflatacaktır. Dünya ticaretindeki büyüme 2023'teki daralmanın ardından 2024'te bir miktar toparlanma gösterdi. Trump'ın gümrük vergileri bu toparlanmayı durduracaktır.

Trump, dünyanın geri kalanı pahasına Amerika'yı yeniden büyük yapmak için neo-liberal küreselleşme ve serbest ticaret politikalarından vazgeçmiş olsa da, iç ekonomiye yönelik neo-liberal politikaları bırakmadı. Büyük işletmeler ve zenginler için vergiler düşürülecek, ancak aynı zamanda federal hükümet borcunun azaltılması ve kamu harcamalarının kısılması da hedeflenecek (elbette silahlanma hariç). Bu yıl ABD bütçe açığı neredeyse 2 trilyon dolar olacak ve bunun yarısından fazlası net faiz - Amerika'nın ordusuna harcadığı kadar. Devletin toplam borcu şu anda 30,2 trilyon dolar ya da GSYİH'nin yüzde 99'una ulaşmış durumda. Amerika'nın borcunun GSYİH'ye oranı yakında İkinci Dünya Savaşı'ndaki zirveyi aşacak. Kongre Bütçe Ofisi, 2034 yılına kadar ABD hükümet borcunun 50 trilyon doları aşacağını tahmin ediyor - GSYH'nin yüzde 122.4'ü. ABD sadece faiz için yılda 1.7 trilyon dolar harcıyor olacak.

Trump, Elon Musk'ı federal hükümet harcamalarını katletmesi, departmanları kapatması (muhtemelen Eğitim Bakanlığını kapatacak) ve israfı azaltmak için binlerce kamu çalışanını işten çıkarması için serbest bıraktı. Musk için sorun, 'israfın' ve harcamaların çoğunun 'savunmaya' yönelik olması, ancak sivil hizmetleri ve hatta Medicare gibi 'hak programlarını' azaltmaya devam edeceğinden şüphe yok/aydınlık