İsrail’in üst düzey İranlı askerlere ve nükleer altyapıya yönelik saldırılarını ardından önceki gece Tahran, “Gerçek Vaat 3” operasyonu ile İsrail’e yüzlerce füze fırlatarak hain saldırıya yanıt verdi. İran’ın fırlattığı bazı füzeler sadece İsrail hava savunma sistemlerinin değil, Amerikan donanmasının da devreye girmesine neden oldu. Ayrıca Türkiye semalarında NATO’ya ait erken uyarı uçaklarının faaliyeti de dikkat çekti. Türkiye’deki NATO’ya ait Kürecik Radar Üssü’de tekrar gündeme geldi.

DESTROYERLER AKDENİZ’DE

ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), İran’dan gelebilecek yeni saldırılara karşı İsrail’e doğrudan askeri destek sağlandığını açıkladı. Pentagon kaynaklarına göre, İspanya’nın Rota Üssü’nde konuşlu USS Thomas Hudner ve USS Gravely adlı destroyerler, 13 Haziran günü Doğu Akdeniz’e intikal etti. ABD’li yetkililer, savaş gemilerinin “aktif kalkan” görevi gördüğünü ve İsrail’in savunulmasında doğrudan rol oynadığını kaydetti.

Destroyerlerin bölgede konuşlandırılması sadece son gelişmeye özgü değil. Nisan 2024’te yaşanan İran-İsrail geriliminde de Amerikan savaş gemileri aktif şekilde devredeydi. O süreçte İran’dan fırlatılan bazı füzelerin, Akdeniz’de konuşlanan ABD destroyerleri tarafından havada vurulduğu belirtilmişti.

KÜRECİK’TEN ERKEN UYARI GÖKTEN AWACS TAKİBİ

Pentagon’a göre, bölgeye sevk edilen destroyerlerin yanında yüksek irtifa hava savunma sistemleri (THAAD) ve kara konuşlu Patriot bataryaları da aktif durumda. İran’ın Tel Aviv’e fırlattığı bazı füzelerin bu sistemlerle havada imha edildiği iddia edildi. X adlı sosyal medya platformunda bölgeyi takip eden hesaplar THAAD sistemleri devrede diyerek, atmosferde füzelerin engellendiğini gösteren görüntüler paylaştı.

Saldırının yaşandığı gece NATO’ya ait bir başka unsur da dikkat çekti. Boeing E-3A Sentry AWACS tipi erken uyarı ve komuta uçağı, İran’ın füzeleri ateşlediği saatlerde Diyarbakır-Batman hattında devriye uçuşu yaptı. 31 bin feet irtifada seyreden uçuş “NATO08” koduyla Flightradar24’e yansıdı. Bu uçaklar, yaklaşık 400 kilometre yarıçaplı bir alanı tarayarak onlarca hedefi aynı anda tespit edebiliyor. Uçuşun, Kürecik Radar Üssü ile koordineli şekilde yapıldığı değerlendiriliyor.

Malatya’nın Akçadağ ilçesindeki Kürecik Üssü, NATO’nun balistik füze savunma zincirinde erken uyarı görevi üstleniyor. Türkiye üzerinden İsrail’e aktarılan radar verileri, geçmişte de kamuoyunun tepkisini çekmişti.

U.S. Naval Institute News 13 Haziran’da ABD donanmasına ait 5. Ve 6. filo unsurlarının bölgedeki yaklaşık konumlarını paylaştı.

GEMİLER, ÜSLER, UÇAKLAR: ABD TEYAKKUZDA

ABD, sadece Doğu Akdeniz’de değil, bölge genelinde askeri varlığını yeniden konumlandırıyor. Balistik füzelere karşı savunma kabiliyetine sahip USS Thomas Hudner’ın batı Akdeniz'den doğuya yönlendirilmesinin ardından, ikinci bir destroyer de Beyaz Saray’dan gelecek talimat için hazır konuma alındı. Amerikan savaş uçaklarının Orta Doğu semalarında devriye uçtuğu, bölgedeki üslerde ise güvenlik önlemlerinin artırıldığı bildirildi.

ABD Başkanı Donald Trump da Ulusal Güvenlik Konseyi üyeleriyle bir araya gelerek bölgedeki gelişmeleri değerlendirdi.

Askeri personelin ailelerine gönüllü alınan tedbirler arasında yer aldı. Military.com’a konuşan bir ABD yetkilisi, bölgede görev yapan Amerikan askerlerinin sayısının yaklaşık 40 bin olduğunu, bu sayının Ekim 2024’te 43 bine kadar çıktığını söyledi. Artışın sadece İsrail-İran geriliminden değil, Kızıldeniz’deki İran destekli Husilerin ticari ve askeri gemilere yönelik saldırılarından da kaynaklandığı belirtildi.

YENİ SEVKİYATLAR EMİR BEKLİYOR

Pentagon yetkilileri, ihtiyaç hâlinde bölgeye gönderilmek üzere başka gemi ve hava unsurlarının da hazırda bekletildiğini duyurdu. Şu anda Umman Denizi’nde görev yapan USS Carl Vinson uçak gemisi bölgede konuşlu durumda. Hint-Pasifik’te görevde olan USS Nimitz ve Japonya’dan yeni ayrılan USS George Washington da Orta Doğu’ya yönlendirilebilecek unsurlar arasında. Bu tür sevkiyatların geçmiş örnekleri de bulunuyor. 7 Ekim 2023’te Hamas’ın Gazze’den başlattığı saldırıların ardından dönemin başkanı Joe Biden, İsrail’i korumak amacıyla bölgeye savaş gemileri göndermişti. Bu adım, Hizbullah ve İran’a yönelik caydırıcılık hamlesi olarak değerlendirilmişti. 1 Ekim 2024’te İran’ın 200’den fazla füzeyle gerçekleştirdiği saldırıda ise Amerikan destroyerlerinin yaklaşık bir düzine önleyici füze ateşlediği kayıtlara geçmişti.

FRANSA: İSRAİL’İN SAVUNMASINA DESTEK VEREBİLİRİZ

FRANSA Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İran’ın İsrail’e karşılık vermesi durumunda, ülkesinin İsrail’e savunma desteği sağlayabileceğini açıkladı. Paris’te düzenlenen “İki Devletli Çözüm İçin Paris Çağrısı: Bölgesel Barış ve Güvenlik” konferansında konuşan Macron, İsrail’in İran’a yönelik saldırılarında Fransa’nın herhangi bir rolü olmadığını vurguladı. Macron, İran’ı nükleer yükümlülüklerini ihlal etmekle suçladı. “Tahran, nükleer silah üretiminde kullanılabilecek seviyede uranyum zenginleştirmeye devam ediyor. Bu durum, yalnızca İsrail için değil, tüm dünya için varoluşsal bir tehdit oluşturuyor” dedi.

İsrail’in güvenliğine destek verdiklerini belirten Macron, “Eğer İran, misilleme olarak İsrail’e saldırırsa, Fransa uygun koşullar altında savunma operasyonlarına katılabilir. Ancak herhangi bir saldırı operasyonuna dahil olmayı düşünmüyoruz.” ifadelerini kullandı.

Macron ayrıca, “Her ihtimale hazırlıklıyız. Eğer İsrail, İran topraklarındaki operasyonlarını sınırların ötesine taşırsa, öngörülemeyen sonuçlarla karşılaşabiliriz.” uyarısında bulundu. Fransa Cumhurbaşkanı, desteğin “koşulsuz ve sınırsız” olmadığının altını çizdi.

KÜRECİK YENİDEN GÜNDEMDE

Kürecik Radar Üssü’nden elde edilen verilerin NATO üzerinden ABD’ye, oradan da İsrail’e aktarıldığı iddiaları yeniden gündeme geldi. Kürecik’teki AN/TPY-2 X-band radarından elde edilen balistik füze verilerinin Almanya’daki Ramstein Üssü’ne, ardından da Doğu Akdeniz’deki Aegis sistemli ABD destroyerlerine aktarıldığı ifade ediliyor. Bu zincirin son halkası ise İsrail’in hava savunması.

Radar sistemi, ABD’nin THAAD (Bölge Yüksek İrtifa Hava Savunması) sistemine entegre edilmiş durumda. THAAD yalnızca NATO üyelerini değil, ABD’nin “özel ortak” statüsü tanıdığı İsrail gibi ülkeleri de kapsıyor. Böylece radar verileri dolaylı değil, doğrudan İsrail’e savunma katkısı sunmuş oluyor.

Askeri uzmanlara göre, “Kürecik yalnızca NATO’ya çalışıyor” açıklamaları teknik olarak doğru olsa da NATO zincirinin içinde yer alan ABD unsurlarının bu verileri İsrail’le paylaşması, Türkiye topraklarındaki bu radarın fiilen İsrail’i koruduğunu ortaya koyuyor.

TÜRKİYE DENETLEYEMİYOR

Nisan 2024’teki saldırının ardından Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Kürecik’in yalnızca NATO prosedürleri doğrultusunda bilgi paylaştığını belirtmişti. Ancak sistemin kontrolü Türkiye’de değil, ABD’nin elinde. 2011 yılında dönemin Dışişleri Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu ile ABD Büyükelçisi Ricciardione arasında imzalanan mutabakatla sistem NATO’ya devredildi. Bu nedenle radarın hangi veriyi, ne zaman ve kiminle paylaştığını Türkiye’nin denetleme yetkisi bulunmuyor. İsrail’e yönelik saldırıların püskürtülmesinde Türkiye’nin adının geçmemesi, ancak altyapısının kullanılması dikkat çekiyor.

İRAN UYARIDA BULUNMUŞTU

İran yönetimi, Kürecik’in İsrail’e hizmet ettiğini yıllardır açıkça dile getiriyor. 2011 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, sistemin doğrudan İsrail çıkarlarını koruduğunu belirtmiş ve Türkiye’yi bu politikadan vazgeçmeye çağırmıştı.

Son saldırının ardından İran basınında, “Erken uyarı sistemleriyle desteklenen terör saldırısı” yorumları yer aldı.

ABD İŞİN İÇİNDE

Kürecik, ABD’nin Avrupa Aşamalı Adaptif Yaklaşım (EPAA) sisteminin ilk halkasını oluşturuyor. Radar verileri Almanya’daki Ramstein Üssü’ne, ardından Romanya ve Polonya’daki Aegis üslerine ve Doğu Akdeniz’deki destroyerlere iletiliyor. İsrail doğrudan sistemin parçası olmasa da ABD üzerinden sistemin “pasif faydalanıcısı” konumuna geliyor/Aydınlık