Bununla birlikte İran’la ilişkilerde yeni bir sayfa açan
Arap ülkeleri de zirveden çıkacak sonuçlara odaklanmış durumdaydılar. Siyonist
rejim ve hamisi ABD’nin bölge ülkeleri ile İran karşıtı ittifak kurma ve Arap
NATO’su oluşturma çabaları akabinde gerçekleşen zirveden çıkacak sonuç
bölgedeki siyasi ve askeri gelişmeleri belirleyecekti. Ukrayna savaşının devam
etmesi, Nükleer Anlaşmada bir sonuca varılamaması, Rusya ve İran aleyhine yeni
yaptırımlar, dünyada enerji ve gıda krizinin yaşanması ve NATO üyesi olan, NATO
zirvesinden zafer ile çıktık diyen Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rusya ve
İran’la anlaşacak olması dünya siyasetinde dengeleri değiştirecek türdendi.
Zirvede beklenen oldu: Ortak mesaj ABD bölgeden çıkarılmalı!
Tahran zirvesinde İran ile Türkiye ve Rusya arasında yapılan
ikili anlaşmalarla birlikte 3 liderin yaptıkları açıklamalar ve 18 maddelik
ortak deklarasyon bölge ve dünya siyaseti için yeni bir başlangıcı işaret
etmekteydi.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, ortak basın toplantısında
"Amerikalıların Fırat'ın doğusundaki varlığı kabul edilebilir değil ve
onların buraları terk etmesi gerekiyor. Suriye'nin topraklarının her noktasının
Suriye'nin meşru hükümetinin denetimine ve kontrolü altına girmesi
gerekiyor." ifadelerini kullandı.
ABD'nin Suriye ve bölgedeki yasa dışı askerî varlığının
istikrarsızlaşma faktörü olduğuna dikkat çeken Reisi, "Bu ülkenin
güçlerinin bir an önce Suriye dahil bölgeyi terk etmesi gerekiyor"
vurgusunu yaptı.
İran Cumhurbaşkanı, ABD'yi Suriye'den petrol dahil kaynak
çalmakla suçladı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "Üç ülke, Suriye
krizinin tamamen çözüme kavuşturulmasının, Suriyeli taraflar arasındaki diyalog
temelinde, siyasi ve diplomatik araçlarla mümkün olduğu fikrini paylaşıyor. Bir
de elbette, egemenlik, bağımsızlık, birlik ve toprak bütünlüğüne saygı gibi
temel ilkelere koşulsuz uyulması gerekiyor. Suriye'nin geleceği, Suriyelilerin
kendileri tarafında belirlenmeli." dedi.
Putin, "Fırat'ın doğusunda, bazı ülkelerin desteğiyle
Suriye'nin egemenliğini bozmaya ve gayrimeşru yabancı askerî varlığı sağlama
almaya yönelik çabalar var. Rusya tarafı olarak Fırat'ın doğusunun Suriye'nin
meşru hükümetinin kontrolüne geçmesi yönündeki ilkesel duruşumuzu teyit
ettik" dedi.
Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, "PKK, YPG, PYD
unsurlarının sınırımızdan en az 30 kilometre öteye tamamen çekilmesi, zamanında
yapılan mutabakatların bir gereğidir. Ancak, bu hâlâ gerçekleşmemiştir. Tel
Rıfat ve Münbiç, terör yatağı haline dönüşmüştür. Terör örgütünün sığındığı bu
limanları temizlemenin vakti esasen çoktan gelmiştir. Astana ortaklarımızdan
beklentimiz, Suriye'de istikrarın sağlanmasına yönelik çabalarımıza samimi
destek vermeleridir. PKK, YPG, PYD, Fırat'ın Batısında ve Doğusunda terör
eylemlerine devam ediyor. Suriye halkına yapılacak en büyük iyilik bölücü terör
örgütünün işgal ettiği topraklardan tamamen sökülüp atılması olacaktır"
dedi
Üç lider yaptıkları açıklamalarda olaya farklı açılardan
bakmalarına rağmen verilen mesaj aynıydı. ABD bu topraklardan çıkarılmalı…
Suriye olayları başlangıcında ABD tarafında yer alan Türkiye
bu bildiri ile ABD’nin Suriye topraklarından çıkartılmasını kabul ve ifade
ediyordu. Yine Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan İran dönüşü uçakta basın
mensuplarına; “Amerika şu anda bir defa Fırat’ın doğusunu terk etmek durumunda.
Astana sürecinden çıkan tespit bu.” açıklamasını yaparak ABD’nin Suriye’den
çıkması gerektiğini tekraren ifade ediyordu.
Üç liderde bu anlaşmaya bağlı kalır mı bilinmez ama bu
bağlamada bir sonraki zirvenin Soçi’de yapılacağını kabul etmeleri bu siyaseti
devam ettirecekleri sinyalini vermekte.
Tahran Zirvesine ABD ve Almanya’dan Tepki Geldi
ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Başkanı William
Burns, Colorado’da düzenlenen Aspen Güvenlik Forumu’nda Tahran Zirvesi’yle
ilgili değerlendirmelerde bulundu. ABD’nin Tahran Zirvesi’yle ilgili ve
özellikle üç liderin “ABD’nin Fırat’ın doğusundan çıkarılması konusunda ortak
görüşteyiz.” açıklamasından duyduğu rahatsızlık, CIA Başkanı’nın üslubuna
yansıdı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Zirve’ye katılmasıyla ilgili
soruya yanıt veren Burns, “Türkiye ve Erdoğan, hokkabazlıkta çok iyiler,
ustalar. Çok sayıda görünüşte çelişkili ilişkiyi bir arada götürüyorlar.”
ifadelerini kullandı.
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Bild gazetesine
demecinde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Tahran’daki üçlü zirvenin
ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim
Reisi ile ortak fotoğrafının bir meydan okuma olduğunu söyledi.
ABD ve Almanya yetkililerinin açıklamalarına bakıldığında
Tahran zirvesi sonucu verilen ortak mesajın yerine ulaştığı anlaşılmaktadır.
ABD ve batının temsilcisi sayılan Almanya ortak karardan ve Türkiye’nin İran
ile Rusya’nın yanından yer almasından rahatsız oldukları ortaya çıktı./tesnim