İlham Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın Donald Trump'ın katılımıyla Washington'da imzaladığı ön protokolü, bölgeyi ekonomik ve siyasi etkileşimde yeni bir belirsizliğe taşıyor.

Anlaşma, Ermenistan topraklarında Azerbaycan anakarasını Nahçıvan'a bağlayan 32 kilometrelik bir bölümde demiryolu hattı, petrol boru hattı, doğalgaz boru hattı ve fiber optik ağların inşasını öngörüyor. Proje, özellikle "ABD ‘ye bu hattın 99 yıllık bir süre için kiralanması ile ilginç bir hale geldi. Koridara  verilmeye çalışılan isim bölgede barış ve refahı attırmanın tersine gerginliği artıracak kadar tehditkar ve bir o kadar narsistçe: “Trump Koridoru” 

Hatırlarsanız Trum bunu geçen aylarda “Fars Körfezi” için de yapmıştı. Fars Körfezi'nin tarihi olarak belirlenmiş ismini değiştirmeye yönelik siyasi amaçlı girişimlerde bulunarak, İran’a ve halkını tahrik etmeye çalışmış ve  düşmanca niyetini göstermişti.

Azarbeycan, Rusya ve Çin'i atlatarak Kafkasyayı  Avrupa'ya doğrudan bağlayan bir ulaşım ve merkezi olacagını hesap ederek durumdan memnun. . Stratistler Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan’ın daha kısa, daha güvenli ve ekonomik açıdan daha maliyetsiz  bir ulaşım ile  batı pazarına girme şansını yakayalacagını  öngörüyorlar.

Erivan  jeopolitik engellerini aşarak kendine yeter ekonomik bir gelişme : altyapı yatırımları ve  transit geçiş gelirleri ile güçlenip  dünya  piyasalarını kesintisiz eişim  sağlayacagını ve uluslar arası güçlü sermayelerin ürettiği  projelere entegrasyon sağlayabileceğini düşünüyor. Tarihi siyasi ve coğrafi, izolasyondan kurtulup  bölgesel bir atılım gerçekleştireceğini umuyor.

Türkiye, Azerbaycan, Hazar bölgesi ve daha sonra Orta Asya ülkeleriyle doğrudan kara bağlantıları kazanarak bir hassa Türki cumhuriyetlerde siyasi ve ekonomik etkinliğini potansiyel coğrafi hegomonyasının hayalini kuruyor.

Zengezur Koridorunun açılması ile Rusya ve İran'ın da dizginlenip  kontrol edilecegi ve bölge ülkelere etkilerinin engellenebileceği uluslararası hegomonyanın Atlantikçi stratisyenleri tarafından hesap edilip başta Siyonis rejim İsrail için bölge güvenliği vaad ediliyor.

Siyonist reji için bu koridor baştan beri edinek için ugraştığı İran’a karşı Azerbaycan topraklarında bir saldırı üssü hayallerini doğrudan olmasada ABD’nin onlara sağlamaktan asla imtina etmeyeceği imkanlar sayesinde gerçekleştirecek gibi görünüyor. Uzun vadede 70-80 km den daha fazla koridor ve devamı yolların İran sınırına paraler olması ile İran İslam Cumhuriyetine  nufüz imkanları bir hava üssünün sağlayacagındın daha fazla cazip olabilir.  Unutmayın ki Suriye vekalet savaşı başlatılmadın önce Türkiye Suriye sınırındaki mayınlar temizletilmiş ve 950 km civarı bu sınır tekfircirci savaşçıların ve lojistik mühimatın aktarılması için stratejik bir geçiş noktası olarak görev yapmıştı. Bu yüzden sınırlar çok önemlidir.

İran, Erivan'a ve oradan Rusya'ya giden kara yolu da dahil olmak üzere, Avrupa ile Asya arasında önemli bir alternatif rota olma özelliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya. Koridor tErmenistan ile İran sınırının tamamı arasında bir duvar gibi var olarak her iki ülke içinde  büyük bir tecrit  engel oluşturacak. Tahran için bu proje yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda ciddi bir jeopolitik zorluk da teşkil ediyor: en önemli ulaşım zincirinden çıkmak, transit gelirlerinin kaybı ve Güney Kafkasya'daki nüfuzunun zayıflaması hemen yanı başında Siyonist terörün hızla  yapılanmasına sebep olacak  Amerikan varlığının ortaya çıkması ki bu, uzun vadede, resmi olarak gizli de olsa burada bir ABD askeri üssünün kurulması ile tezahür edebilir.. Bu da İran'ın ulusal güvenliğine doğrudan ve uzun vadeli bir tehdit oluşturuyor.

İran İslam Cumhuriyeti'nin  önderi Hamaney’in uluslararası ilişkiler danışmanı Ali Ekber Velayeti, İslam Cumhuriyeti'nin bu projenin hayata geçirilmesine "musahame gösterilmeyeceğini" açıkladı.

Velayeti, projenin uygulanmasının "imkansız ve gerçekleşmeyecek" olduğu ve "ABD başkanına ait bir yol" olmaktan ziyade "Trump'ın paralı askerlerinin mezarlığına" dönüşeceği konusunda  ciddi bir uyarıda bulundu.. Hamaney'in danışmanı, İran açısından böyle bir koridorun Güney Kafkasya'nın güvenliğini tehdit ettiğini ve ayrıca İslam Cumhuriyeti sınırlarının yeniden düzenlenmesine ve Ermenistan'ın parçalanmasına yol açabileceğini açıkladı. Anlaşmayı "İran ve komşularına karşı siyasi bir komplo" olarak nitelendirdi.

"Sonuç olarak İran, Rusya ile veya onsuz, Güney Kafkasya'nın güvenlik çıkarlarına uygun hareket edeceği konusunda ısrarcı. Rusya'nın da stratejik olarak bu koridora karşı olduğuna inanıyoruz," dedi Velayati. Tahran, İran'ı Ermenistan ve Kafkasya'nın geri kalanından ayıracağından ve sınırlarında yabancı bir askeri varlığın oluşmasına yol açacağından endişe ederek, Zengezur koridoruna uzun süredir karşı çıkıyor.

İran daha önce Zengzever koridoruna alternatif olarak Aras yolunu önermişti ve bu yolun Azerbaycan’ı Nahçivana ve oradan Türkiye’ye daha güvenli bir şekilde bağlayacagı sözünü vermişti. Bu ani anlaşma imzalanmadan önce Ermenistan bu konuda olumlu düşünüyordu ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’da eğer Zengzever geçidinde anlaşma olmaz ise İran’ın Aras yolununda kabul edilebileceğini belirtmişti. Haziran ayında Bakü’de yapılan toplantılarda İran, Azerbaycan,Türkiye, Rusya ve Ermenistan neredeyle birçok konuda anlaşmış ortak bir konsersusa gelmek üzereydiler.

Ne hikmetse bölgede sürekli turlar atan Amerika’nın sözde Suriye valisi Tom Barrack’ın Azerbaycan ve Ermenistan ziyaretinden sonra iş değişti ve birden bire Türkiye, İran ve Rusya devre dışı bırakılarak bu anlaşma Azerbaycan ve Ermenistan arasında Trump’un oval ofisinde imzalanarak oldu bittiye getirildi.

Aslında daha önce "Azerbaycan Cumhurbaşkanı, Rusya Devlet Başkanı ve Ermenistan Başbakanı tarafından imzalanan 10 Kasım tarihli bir belge var. Bu belge, esas olarak ulaşım altyapısının açılması ve Rusya'nın Zangezur koridorunu kontrol etmesi taahhüdünü içeriyordu. Ancak Ne Azerbaycan ne  Ermenistan, yükümlülüklerin hiçbirini yerine getirmedi. Nihayetinde sürenin uzatılmasının temel amacı, Rusya'nın Zangezur koridorunu kontrol etmesini engellemek belki de baştanberi İsrail ve ABD ile yapılan gizli görüşmelerde alınan bir karardı. 

Velevki Paşinyan'ı iktidara getiren ABD'nin, Zangezur koridorunun en başından beri Rusya'nın kontrolüne geçmesine karşı olduğunu ve İran’ında bölgede dar bir alana sıkıştırmak niyeti taşıyordu. . Paşinyan da bu konuda bilgilendirildi ve süreyi bu yüzden uzattı ise bu İran ve Rusya’ya karşı ihaneti göze alacak büyük bir vaadle ikna edildi demektir.  Sonuç olarak, 10 Kasım tarihli belgenin 9. paragrafında belirtilen "Zangezur koridoru üzerindeki Rus kontrolü" meselesi fiilen engellendi. Şimdi ise, söz konusu koridorun ABD'nin kontrolüne geçmesi konusunda bir anlaşma sağlandı. Amaç, Zangezur koridorunu kontrol etmenin dolaylı olarak Orta Koridor'u kontrol etmek anlamına gelmesi. Orta Koridor'un bir kolu Gürcistan üzerinden gerçekleştiriliyor, ancak bu güzergah çok karlı değil. Çünkü Gürcistan üzerinden taşınan yüklerin Avrupa'ya maliyeti daha yüksek. Zangezur koridoru açılırsa, Türkiye üzerinden demiryolu hattıyla Avrupa'ya daha verimli ve daha ucuz taşımacılık yapılması mümkün olacak. Dolayısıyla, Zangezur koridoru üzerinde kontrol sahibi olmak, dünya ekonomik ve siyasi sistemini etkileme gücüne kavuşmak anlamına geliyor. Bu bağlamda, ABD, Orta Koridor'un önemli bir kolu olan Zangezur koridorunun kontrolünü ele geçirerek dünya ekonomisini etkileme araçlarından birini elde etmeye çalışıyor tabi bölgede bulunmasının birçok daha farklı getirisi yanında.

Taraflar her ne kadar olumlu beklentiler içine girip hayallere dalsalarda jeopolitik konumun gereği olarak bölgede  durum gerginleşecek çünkü ne Rusya ne İran bölgedeki varlıklarından vaz geçmeyecekleri gibi olası risklerin oluşmasına ihtimalen bile müsaade etmeyecekler.

Siyasi yorumcuya göre, Ermenistan hükümetinin izlediği politika Rusya'nın Ermenistan'daki nüfuzunu zayıflatmayı amaçlıyor. İşbirliği ilişkilerinin kesilmesi, ortak paktlardan çekilme ve siyasi çatışmalar bunun göstergeleri. Paşinyan'ın bu hedefe ne ölçüde ulaşacağı zamanla netleşecek. Ancak, Zangezur koridorunun Rusya kontrolünden çıkarılıp ABD kontrolüne geçmesi için koşullar yarattığı anlaşılıyor. Güney Kafkasya, Rusya'nın stratejik "güney kanadı" olduğu ve İran ile Türkiye'ye erişim sağladığı için, bu durum Rusya tarafından kabul edilmeyecek. Zangezur koridorunun kontrolü, Kuzey-Güney koridorunun etkinleştirilmesi açısından da önemli.

Rusya'nın Zengezur koridorunu kontrol etmesinin kendisine küresel ekonomik nüfuz sağlayacağını ve aynı zamanda Türkiye ve Avrupa ile demiryolu ve süreç içinde oluşturulacak farklı transit taşıma araçları ile ticaret hacmini ve geliştireceğini umuyordu. . Ancak ABD bu koridoru kontrol ederse, Rusya'yı dünya arenasında tecrit etme ve bu yönde engeller yaratma politikasını sürdürecektir. Böylece Güney Kafkasya'da yeni bir gerilim kaynağı oluşuyor. ABD askeri birliklerinin de Zengezur koridoruna getirilmesi bekleniyor ki bu da İran için stratejik olarak kabul edilemez. Zira ABD'nin İran sınırındaki askeri varlığı, Tahran'ın çıkarlarıyla doğrudan çelişiyor. Güney Kafkasya'da küresel güçler arasında aktif bir çatışma şimdiden başlıyor. Bu, ABD ile Rusya arasındaki vekalet savaşının Ukrayna’dan ikinci cephesi olacak. Süreçler bölgede artan gerilimi artırarak bölgeye komşu tüm ülkeler ürezinde  ekonomik ve siyasi krislere sebep olabilecek.

. Artık mesele Ermenistan ve Azerbaycan'ın bölgesel çıkarlarının ötesine, küresel bir  boyuta taşınarak genişletilmiştir.  ABD ve Rusya ve İran arasında Zangezur koridoru için jeopolitik bir mücadele yaşanacak.. Ermeni tarafı, bu koridor üzerindeki ABD kontrol mekanizmasını şimdiden harekete geçiriyor. Bu, Rusya'nın Ermenistan'daki iç siyasi süreçler üzerindeki etkisini artıracaktır. Ermenistan'da 2026'da parlamento seçimleri yapılacak. O zamana kadar Rusya, Ermenistan'daki destekçilerini güçlendirmek ve Paşinyan'ı iktidardan uzaklaştırmak için her türlü yolu kullanacaktır. Bu, Kafkasya'da yeni bir siyasi durumun ortaya çıkmasına yol açacaktır.

Bölgede Çin’in hiçbir siyasi yapısı yokmuş gibi davranılsada durum gerçekte ÇİN için  bundan daha önemli bir strateji oluşturuyor. Aslında meselenin çıkış noktası ve bölgeyi bu kadar önemli hale getiren şey Yeni İpek Yolu Projesi ya da Kuşak Yol Projesi olarak Çin’in başlattığı dünya ticaret yolu projesidir. Çin Bu güzergah üzerinde olan bir çok ülke ile ciddi boyutta yatırım anlaşmaları yapmış ve altyapı çalışmalarına çoktan başlamıştır bile. Bu noktadan sonra Çin en az böldeke kaim ülkeler nazarında söz sahibidir ve yatırımlarını korumak adına elinden gelen çabayı eksik etmeyecek ve elbetteki ekonomik rakibi ABD’ye karşı Çin ve İran’ın tarafında yer alarak bölgedeki Amerikan çıkarlarının hilafına hareket edecektir.

Türkiye maalesef Suriye, Irak, Akdeniz ve Libya’da oldugu gibi yine denklemin dışına itildi ve tutarsız ikircil politikaları nedeniyle bölge ülkelerinin hiçbiri üzerinde bir etki ve yaptırım oluşturamadı. Karabağ savaşında Azerbaycan için her türlü fedakarlığı yapmasına rağmen yine bölge rantını ve doğabilecek faydaları ABD ve İsrail’e kaptırdı bile..Nato’dan bağımsız bir siyaset izleyemediği ve İsrail’e karşı açık bir tavır gösteremediği müddetçe ortadoğu ve Kafkasya üzerinde hiçbir varlıgı kalmayacagı gibi bütün sempatisinide yitirecek. Bağımsız bir siyaset izlemeye başlayıp bölgede güvenliğinin ve refahının İran, Irak, Rusya Amerikan siyasetinin malzemeyi olmayan ülkeler ile irtibatını güclendirip ilişkilerini geliştirmediği müddetçe kaybetmeye devam edecek ve Allah korusun Emperyalizmin ve Siyonizmin saldırganlıklarını kendi sınırları içine taşıyıp tek başına mücadele etmek zorunda kalacak. Basiretsiz yöneticilirin ellerine terk edilen ülke geleceği büyük bir hızla bu sona doğru gidiyor. Allah sonumuzu hayretsin.

FATİH BİLGİN